3 học giả Trung Quốc bị cáo buộc buôn lậu vật liệu sinh học vào Hoa Kỳ
- Lý Ngọc
- •
Ba công dân Trung Quốc là Bạch Húc (28 tuổi), Trương Phong Phàm (27 tuổi) và Trương Chí Dũng (30 tuổi) — đều là học giả thỉnh giảng có visa J-1 tại Đại học Michigan (UM) — vừa bị Bộ Tư pháp Hoa Kỳ (DOJ) buộc tội âm mưu buôn lậu vật liệu sinh học vào Hoa Kỳ và khai báo gian dối với Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới (CBP). Đây là vụ việc mới nhất trong loạt điều tra về hoạt động nghiên cứu quốc tế của trường đại học này.
Theo cáo trạng công bố ngày 5/11/2025, Bạch Húc và Trương Phong Phàm bị buộc tội âm mưu buôn lậu vật liệu sinh học, còn Trương Chí Dũng bị cáo buộc khai man với đặc vụ liên bang. Cả ba từng làm việc tại phòng thí nghiệm của Giáo sư Xianzhong “Shawn” Xu thuộc Đại học Michigan.
Mối liên hệ với Trung Quốc
Cơ quan điều tra cho biết trong giai đoạn 2024–2025, Bạch Húc và Trương Phong Phàm đã nhiều lần nhận các mẫu vật sinh học liên quan đến giun tròn (nematodes) được gửi từ Trung Quốc bởi Hàn Thừa Hiên, một nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học Khoa học và Công nghệ Hoa Trung (HUST) ở Vũ Hán. Hàn Thừa Hiên đến Hoa Kỳ vào tháng 6/2025 để làm việc tạm thời trong phòng thí nghiệm của UM.
Tuy nhiên, Hàn Thừa Hiên sau đó bị phát hiện tham gia vào hoạt động buôn lậu vật liệu sinh học và khai báo sai sự thật khi nhập cảnh. Anh ta đã thừa nhận ba tội danh buôn lậu và một tội khai man, bị kết án và trục xuất khỏi Hoa Kỳ.
Sau vụ việc của Hàn Thừa Hiên, Đại học Michigan mở cuộc điều tra nội bộ đối với phòng thí nghiệm của Giáo sư Xu. Tuy nhiên, ba học giả Bạch Húc, Trương Phong Phàm và Trương Chí Dũng đã từ chối hợp tác và không tham dự các cuộc họp bắt buộc, dẫn đến việc họ bị sa thải. Quyết định này đồng nghĩa với việc Bộ An ninh Nội địa (DHS) có thể trục xuất họ.
Hành trình rời Mỹ và bị bắt
Theo cáo trạng, ba bị cáo đã đặt vé rời Hoa Kỳ về Trung Quốc ngày 20/10/2025 qua sân bay Detroit Metropolitan (DTW). Khi các đặc vụ liên bang đến tìm họ ngày 10/10/2025, cả ba không có mặt tại nhà riêng hoặc nơi làm việc. Cùng ngày, họ đã đổi vé bay sang ngày 15/10/2025 và sau đó đặt thêm chuyến bay từ sân bay quốc tế John F. Kennedy (JFK), New York, về Trung Quốc vào rạng sáng 16/10/2025.
Thay vì lên chuyến bay tại Detroit, họ di chuyển sang New York để tránh bị phát hiện. Tại sân bay JFK, trong quá trình kiểm tra của CBP, Trương Chí Dũng đã khai gian về tình hình của Han, trong khi Bạch Húc và Trương Phong Phàm thừa nhận đã nhận gói hàng từ Hàn Thừa Hiên, bao gồm cả các kiện hàng được gửi sau khi Hàn đã bị trục xuất.
Ngay sau đó, ba người bị bắt giữ tại sân bay JFK và được bàn giao cho Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Hoa Kỳ (ICE) để xử lý trục xuất.
Phản ứng của các cơ quan thực thi pháp luật
Quyền Giám đốc ICE Todd M. Lyons tuyên bố vụ việc là lời cảnh tỉnh đối với các cơ sở giáo dục Mỹ: “Vụ việc này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ an ninh quốc gia và giải quyết các lỗ hổng trong chương trình trao đổi học giả. Các trường đại học cần siết chặt quy trình tuyển sinh để ngăn chặn việc lợi dụng hệ thống”.
Tổng Chưởng lý Pamela Bondi cũng nhấn mạnh tính nghiêm trọng của hành vi buôn lậu sinh học: “Việc đưa vật liệu sinh học vào Mỹ dưới danh nghĩa nghiên cứu là tội phạm nghiêm trọng, đe dọa an ninh nông nghiệp và quốc gia. Chúng tôi sẽ không dung thứ cho những ai lợi dụng lòng tin của Mỹ để phục vụ mục đích mờ ám”.
Luật sư Hoa Kỳ Jerome F. Gorgon, Jr. gọi vụ việc là “một phần của mô hình tội phạm ngày càng đáng lo ngại”, ám chỉ khả năng có mạng lưới các công dân Trung Quốc lợi dụng Đại học Michigan làm vỏ bọc cho hoạt động phi pháp.
Giám đốc FBI Kash Patel cho biết: “Những cáo buộc này cho thấy FBI và các đối tác cam kết điều tra mạnh mẽ những hành vi buôn lậu. Nghiên cứu học thuật không thể là lá chắn cho hoạt động tội phạm”.
Khung hình phạt và bối cảnh rộng hơn
Theo luật liên bang, tội buôn lậu có thể bị phạt tối đa 20 năm tù và tiền phạt lớn, trong khi tội âm mưu có khung hình phạt tối đa 5 năm tù. Bộ Tư pháp lưu ý rằng bản cáo trạng hiện tại mới chỉ là cáo buộc, chưa phải bằng chứng buộc tội.
Vụ án này nối dài chuỗi sự cố liên quan đến nghiên cứu sinh và nhà khoa học Trung Quốc tại Mỹ, đặc biệt là tại các trường đại học có hợp tác quốc tế lớn như Michigan.
Vào tháng 6/2025, FBI từng ngăn chặn một nhà khoa học Trung Quốc và bạn gái mang nấm độc vào Hoa Kỳ, dẫn đến truy tố cả hai. Chỉ vài ngày sau, một nhà nghiên cứu Trung Quốc khác cũng bị bắt vì vận chuyển vật liệu sinh học trái phép đến phòng thí nghiệm Đại học Michigan.
Trước loạt vụ việc liên tiếp, Đại học Michigan đã thông báo rà soát toàn bộ quy trình quản lý an toàn nghiên cứu và hợp tác quốc tế, nhằm đảm bảo tuân thủ quy định liên bang và tránh nguy cơ bị lợi dụng cho mục đích gián điệp khoa học hoặc buôn lậu sinh học.
Vụ việc ba học giả Trung Quốc bị buộc tội buôn lậu vật liệu sinh học cho thấy mối lo ngại ngày càng tăng của chính phủ Mỹ về an ninh sinh học và gián điệp khoa học trong lĩnh vực học thuật. Cơ quan chức năng khẳng định sẽ tiếp tục điều tra để làm rõ liệu đây là hành động riêng lẻ hay một phần của mạng lưới có tổ chức liên quan đến việc chuyển giao vật liệu và công nghệ sinh học nhạy cảm ra vào Hoa Kỳ.
Xem thêm
