Ông Trump kỳ vọng đạt được thỏa thuận hòa bình Ukraine trước Giáng sinh
- Bảo Minh
- •
Financial Times (Anh quốc) mới đây tiết lộ, Tổng thống Mỹ Donald Trump đang thúc đẩy Ukraine đạt được thỏa thuận hòa bình trước lễ Giáng sinh với cường độ chưa từng có. Mốc thời gian này không mang tính biểu tượng, mà phản ánh sự cấp bách chiến lược của Washington trong việc chấm dứt cuộc xung đột kéo dài gần 3 năm. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đang đối diện thời khắc ra quyết định khó khăn nhất trong lịch sử đất nước.
Nhiều tầng sức ép và chiến lược của Mỹ
Chiến lược gây sức ép của chính quyền Trump thể hiện sự phối hợp chặt chẽ và đa kênh. Ngày 6/12, ông Zelensky nhận được một cuộc gọi quan trọng kéo dài 2 giờ, với các nhân vật tham gia gồm đặc phái viên Trump Steve Witkoff và con rể Jared Kushner. Điều đáng chú ý không chỉ là thời lượng cuộc gọi, mà là thông điệp Mỹ truyền đi: Ukraine phải nhanh chóng đưa ra quyết định. Sau đó, ông Zelensky thừa nhận qua WhatsApp với truyền thông: “Nói thật, điều Mỹ muốn lúc này chính là thỏa hiệp”.
Một quan chức phương Tây mô tả rất chính xác tình thế của Ukraine: Nước này đang bị kẹt giữa “những yêu cầu lãnh thổ không thể chấp nhận” và “lập trường của Mỹ không thể từ chối”. Câu nói phác họa rõ ràng thế tiến thoái lưỡng nan của Kiev: Thỏa thuận có liên quan đến nhượng bộ lãnh thổ sẽ gây phản ứng dữ dội từ một số thành phần trong nước và Tây Âu, nhưng nếu từ chối yêu cầu của Mỹ, Ukraine có thể mất nguồn viện trợ quân sự và kinh tế quan trọng nhất.
Ông Trump đã trao đổi về vấn đề Ukraine với lãnh đạo Anh, Pháp và Đức trong một cuộc điện đàm hôm thứ Tư (10/12). Ông nói với các phóng viên tại Nhà Trắng rằng ông và các lãnh đạo châu Âu “đã thảo luận về Ukraine bằng những ngôn từ khá mạnh, và hãy chờ xem điều gì sẽ xảy ra. Ý tôi là, chúng tôi đang chờ câu trả lời”. Ông chỉ trích việc Ukraine nhiều năm chưa tổ chức bầu cử và cho rằng Kiev đang đối mặt “tình trạng tham nhũng nghiêm trọng”.
“Tôi nghĩ [Zelensky] phải thực tế. Tôi tự hỏi, mọi người biết đấy, còn bao lâu nữa họ mới tổ chức bầu cử? Đó là một nền dân chủ… Họ đã lâu rồi không bầu cử,” ông Trump nói, đồng thời cho biết Ukraine đang “mất rất nhiều người”.
Tổng thống Mỹ cho rằng công chúng Ukraine sẽ ủng hộ một thỏa thuận hòa bình với Nga. “Nếu nhìn vào các cuộc thăm dò, tôi nghĩ là 82% – có một cuộc khảo sát cho thấy – 82% người dân Ukraine đang yêu cầu một thỏa thuận,” ông nói.
Axios và RBC-Ukraine đưa tin Kiev đã gửi đề xuất hòa bình mới nhất cho Mỹ. Ông Zelensky, người trước đây bác bỏ việc tổ chức bầu cử trong thời chiến, hôm thứ Tư nói rằng ông sẵn sàng tổ chức bầu cử nhưng chỉ khi Mỹ và các quốc gia châu Âu bảo trợ cung cấp bảo đảm an ninh.
Tỷ lệ ủng hộ Zelensky đã giảm xuống còn 20% sau bê bối tham nhũng trong ngành năng lượng, liên quan đến các cộng sự thân cận của ông và dẫn đến việc nhiều quan chức cấp cao từ chức. Ông Trump nhiều lần thúc giục ông Zelensky tổ chức bầu cử và nói rằng tình trạng tham nhũng tràn lan vẫn là vấn đề nghiêm trọng đối với Ukraine.
Washington nhấn mạnh sẽ không “lãng phí thời gian” cử quan chức tham dự các cuộc họp châu Âu trước khi Kiev đưa ra phản hồi cụ thể.
Quá trình phát triển của đề án hòa bình
Kế hoạch hòa bình 28 điểm do chính quyền Trump đưa ra cuối tháng 11 đã gây phản ứng mạnh từ châu Âu và Ukraine, buộc Washington phải sửa đổi đáng kể. Sau sự can thiệp của các nước châu Âu chủ chốt và những phản đối quyết liệt từ Kiev, kế hoạch được rút xuống còn 20 điểm.
Ngày 11/12, Ukraine áp dụng chiến lược “phản hồi từng điểm”, gửi các ý kiến cụ thể về bản dự thảo đã chỉnh sửa của Mỹ. Sau cuộc tham vấn khẩn với lãnh đạo Anh, Pháp, Đức tại London, Kiev đề xuất một loạt chỉnh sửa nhằm tìm không gian sinh tồn lớn hơn trong khuôn khổ Mỹ đặt ra. Được biết, cách tiếp cận mới của Ukraine bao gồm cả vấn đề gai góc nhất là chủ quyền lãnh thổ và quyền kiểm soát nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, hướng tới việc nâng tính khả thi của toàn bộ thỏa thuận.
Đồng thời, Ukraine cũng đang thúc đẩy xây dựng các hồ sơ liên quan nhằm xác định rõ cơ chế bảo đảm an ninh quốc gia và cấu trúc kinh tế cho giai đoạn tái thiết.
Lãnh đạo châu Âu và Mỹ thảo luận kế hoạch hòa bình; Trump đề nghị khôi phục nguồn cung năng lượng Nga
Trong cuộc điện đàm ngày 10/11 với lãnh đạo Đức, Pháp và Anh, ông Trump đưa ra kế hoạch hòa bình dựa trên trao đổi năng lượng và kinh tế, bao gồm khôi phục việc Nga cung cấp năng lượng cho châu Âu và Mỹ đầu tư vào ngành đất hiếm của Nga.
Văn phòng của Thủ tướng Đức Friedrich Merz ngày 11/11 cho biết, ông Merz cùng Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Anh Keir Starmer đã điện đàm với ông Trump để trao đổi về tiến triển đàm phán ngừng bắn Ukraine.
Theo Wall Street Journal, kế hoạch này có 3 cấu phần kinh tế chính: Khôi phục nguồn cung năng lượng Nga cho châu Âu; Mỹ đầu tư vào các ngành chiến lược của Nga như đất hiếm; và sử dụng khoản 200 tỷ euro tài sản Nga bị đóng băng để đầu tư vào cơ sở hạ tầng Ukraine.
Logic của đề án này là dùng phân phối lợi ích kinh tế để thúc đẩy hòa giải chính trị: Nga lấy lại nguồn thu từ năng lượng và đầu tư quốc tế, châu Âu có nguồn năng lượng giá rẻ, Ukraine có vốn tái thiết, còn Mỹ giành vị trí chiến lược trong lĩnh vực đất hiếm của Nga.
Sau khi chiến tranh Nga–Ukraine bùng nổ, Liên minh châu Âu đã chấm dứt hoặc giảm mạnh sử dụng năng lượng Nga. Việc đường ống Nord Stream 1 ngừng cung cấp khí đốt cho Đức năm 2022 không chỉ gây khủng hoảng năng lượng mà còn giáng đòn mạnh vào kinh tế, buộc Berlin phải xem xét lại mức độ lệ thuộc vào năng lượng Nga.
Thế lưỡng nan chiến lược và bài toán năng lượng của châu Âu
Sau cuộc khủng hoảng năm 2022, EU giảm mạnh lệ thuộc vào Nga, nhưng chuyển đổi năng lượng không thể hoàn thành trong một sớm một chiều, Đức vẫn chưa thể chặn đứng hoàn toàn tình trạng các ngành công nghiệp dịch chuyển ra nước ngoài.
Báo cáo Chiến lược An ninh Quốc gia mới nhất của Nhà Trắng thẳng thắn đề cập việc các tập đoàn hóa chất Đức xây nhà máy tại Trung Quốc, sử dụng nguồn khí đốt Nga mà Đức không còn tiếp cận được. Điều này cho thấy tầm quan trọng của vấn đề năng lượng đối với sức cạnh tranh công nghiệp châu Âu, và khả năng đây là một trong các lý do Trump đề xuất khôi phục cung ứng năng lượng Nga.
Ngày 10/12, sau cuộc điện đàm giữa Merz, Macron, Starmer và Trump, phía châu Âu ra tuyên bố chung, nhấn mạnh đây là “thời điểm then chốt đối với tương lai Ukraine và an ninh châu Âu–Đại Tây Dương”. Tuyên bố phần nào cho thấy châu Âu vừa nhận thức tầm quan trọng của đàm phán, vừa mang nỗi lo nhất định đối với kế hoạch do Mỹ dẫn dắt.
Ngày 11/12, cuộc họp trực tuyến giữa ông Zelensky với Bộ trưởng Tài chính Mỹ Bessent, Jared Kushner và CEO BlackRock Larry Fink cho thấy những toan tính thương mại lớn phía sau kế hoạch hòa bình. BlackRock đã hợp tác với Chính phủ Ukraine thành lập ngân hàng tái thiết nhằm huy động hàng trăm tỷ USD từ khu vực tư nhân thông qua nguồn vốn mồi.
Sự song hành giữa kế hoạch tái thiết kinh tế và đàm phán hòa bình phản ánh chiến lược của chính quyền Trump: Dùng triển vọng kinh tế để thúc đẩy thỏa hiệp chính trị. Với Ukraine, cam kết về vốn tái thiết có thể là yếu tố quan trọng trong việc chấp nhận một thỏa thuận hòa bình. Tuy nhiên, điều đó cũng đặt ra câu hỏi căn cốt: Liệu lợi ích kinh tế có thể được dùng để trao đổi cho nhượng bộ lãnh thổ hoặc thỏa hiệp chính trị khác hay không?
Trump kỳ vọng thỏa thuận hòa bình trước Giáng sinh
Nếu “kế hoạch hòa bình Giáng sinh” của ông Trump được hiện thực hóa, nó có thể tạo ra ảnh hưởng sâu rộng: Trước hết, có thể thiết lập tiền lệ giải quyết xung đột địa–chính trị thông qua trao đổi kinh tế; thứ hai, cấu trúc an ninh năng lượng châu Âu có thể bị tái định hình.
Khoảng thời gian trước lễ Giáng sinh 2025 chắc chắn sẽ trở thành giai đoạn mang tính quyết định đối với vận mệnh Ukraine và cấu trúc an ninh châu Âu. Chính phủ Zelensky buộc phải đưa ra quyết sách có thể ảnh hưởng nhiều thế hệ trong thời gian cực kỳ ngắn.
Bảo Minh (t/h)
Xem thêm
Từ khóa Donald Trump Chiến tranh Nga - Ukraine Volodymyr Zelensky
