Quần đảo Cook: Mặt trận mới trong cuộc cạnh tranh đất hiếm giữa Mỹ và Trung Quốc

Trương Đình
•
Chủ Nhật, 28/12/2025

Cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) trong lĩnh vực đất hiếm và khoáng sản chiến lược đang mở rộng sang khu vực Nam Thái Bình Dương, trong đó Quần đảo Cook với dân số khoảng 15.000 người đã trở thành điểm nóng mới trong ván cờ Mỹ–Trung.

Quang cảnh Rarotonga, Quần đảo Cook Rarotonga, Quần đảo Cook. (Ảnh: Shutterstock)

Theo The Wall Street Journal, vào tháng 10 năm nay, một tàu nghiên cứu khoa học của Mỹ đã cập Quần đảo Cook ở Nam Thái Bình Dương để ghi lại hình ảnh độ phân giải cao dưới đáy biển. Vài tuần sau đó, một tàu nghiên cứu của Trung Quốc cũng đến khu vực này để tiến hành các khảo sát tương tự. Diễn biến này đánh dấu việc Mỹ và Trung Quốc mở ra một mặt trận mới đầy bất ngờ trong cuộc tranh giành tài nguyên khoáng sản toàn cầu.

Do nằm gần các đứt gãy kiến tạo, khu vực xung quanh các đảo ở Nam Thái Bình Dương được cho là ẩn chứa trữ lượng khoáng sản khổng lồ chưa từng được khai thác. Những mỏ tiềm năng này giàu coban, đồng, mangan và một số nguyên tố đất hiếm quan trọng.

Cả Mỹ và Trung Quốc đều đang tìm cách khai thác các nguồn đất hiếm mới. Đất hiếm là vật liệu then chốt trong sản xuất vũ khí dẫn đường bằng laser, máy bay chiến đấu hiện đại, cũng như nhiều ngành công nghệ cao. Hiện Trung Quốc kiểm soát khoảng 70% hoạt động khai thác đất hiếm toàn cầu và tới 90% khâu tinh luyện, qua đó thường xuyên sử dụng nguồn cung đất hiếm như một “vũ khí ngoại giao” để gây sức ép buộc Mỹ và châu Âu nhượng bộ trong đàm phán.

Việc thoát khỏi sự phụ thuộc vào đất hiếm của ĐCSTQ đã trở thành ưu tiên hàng đầu của chính quyền Tổng thống Donald Trump.

Cuộc tranh giành khoáng sản Mỹ–Trung tại Quần đảo Cook

Đầu năm nay, Quần đảo Cook đã ký với ĐCSTQ một thỏa thuận gây tranh cãi, cho phép Trung Quốc thăm dò đáy biển trong vùng lãnh hải xung quanh, đổi lại các khoản đầu tư của Trung Quốc vào cơ sở hạ tầng và ngành thủy sản địa phương. Mặc dù thỏa thuận này đã được công bố, song một số chi tiết ban đầu bị giữ kín, làm dấy lên các cuộc phản đối từ người dân địa phương và một số lãnh đạo khu vực. Sau đó, Bắc Kinh nhanh chóng sắp xếp cho lãnh đạo Quần đảo Cook thăm Trung Quốc, giới thiệu công nghệ khai thác biển sâu, đồng thời cung cấp các chương trình đào tạo và học bổng cho sinh viên của quần đảo này sang Trung Quốc học tập.

Ở chiều ngược lại, vào tháng 8 năm nay, chính quyền Trump đã đạt được thỏa thuận với Quần đảo Cook nhằm thăm dò và tài trợ cho các hoạt động khai thác khoáng sản biển sâu tiềm năng trong khu vực.

Ông David Copley, cựu sĩ quan Hải quân Mỹ và hiện là người phụ trách mảng khai khoáng của chính quyền Trump, đã trực tiếp tới đảo Rarotonga – đảo đông dân nhất của Quần đảo Cook. Trong các chuyến thăm tiếp theo, phái đoàn Mỹ đã đẩy mạnh vận động, đề xuất xây dựng sân bay, cung cấp tàu nghiên cứu đại dương, thậm chí tặng một chiếc xe buýt cho địa phương.

Là một phần của thỏa thuận đạt được hồi tháng 8, Mỹ đã cử đại diện của Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA) gặp gỡ các tổ chức môi trường. Sau đó, tàu thăm dò dài khoảng 220 feet mang tên EV Nautilus đã thực hiện chuyến khảo sát kéo dài 21 ngày, sử dụng các phương tiện điều khiển từ xa và hệ thống lập bản đồ âm học để nghiên cứu địa hình đáy biển.

Chính quyền Trump đa hướng hành động, đẩy mạnh tiếp cận tài sản chiến lược

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho rằng việc ĐCSTQ nhiều lần đe dọa cắt nguồn xuất khẩu đất hiếm là một “sai lầm nghiêm trọng”. Ông nói Mỹ sẽ đảm bảo có nguồn cung thay thế trong vòng một đến hai năm, và khi đó Trung Quốc sẽ mất đi “con bài” đất hiếm.

Những nỗ lực của Mỹ nhằm thu hút hợp tác từ Quần đảo Cook phản ánh mức độ ưu tiên ngày càng cao của chính quyền Trump đối với việc tiếp cận các khoáng sản then chốt – yếu tố sống còn đối với an ninh kinh tế và quân sự của Mỹ.

Tài nguyên khoáng sản ngoài khơi đã trở thành một ưu tiên lớn. Tháng 4 năm nay, Tổng thống Trump ký một sắc lệnh hành pháp nhằm đẩy nhanh phát triển hoạt động khai thác biển sâu. Gần đây, chính quyền Trump cũng công bố danh sách các khu vực thăm dò trong vùng biển Mỹ, bao gồm ngoài khơi bang California, Alaska và Hawaii.

“Việc duy trì vị thế dẫn đầu trong công nghệ biển sâu và tài nguyên khoáng sản dưới đáy biển phù hợp với lợi ích cốt lõi về an ninh quốc gia và kinh tế của Mỹ,” Tổng thống Trump nêu trong sắc lệnh hành pháp.

Mỹ đang tìm cách đạt được khả năng tự chủ về khoáng sản chiến lược.

Tháng 7 năm nay, Lầu Năm Góc công bố thỏa thuận với công ty khai thác đất hiếm MP Materials của Mỹ, theo đó Chính phủ Mỹ nắm giữ 15% cổ phần và trở thành cổ đông lớn nhất của công ty này.

Chính phủ Mỹ cũng thông báo đầu tư vào công ty Canada Lithium Americas, đơn vị đang phát triển một trong những mỏ lithium lớn nhất thế giới tại miền bắc bang Nevada.

Ngày 20/10, Tổng thống Trump đã gặp Thủ tướng Úc Anthony Albanese tại Nhà Trắng và ký một thỏa thuận về khoáng sản then chốt và đất hiếm. Khi đó, Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Nhà Trắng Kevin Hassett cho biết Úc sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu rủi ro cho kinh tế toàn cầu và giúp đối phó với sự “tống tiền đất hiếm” của ĐCSTQ. Ông nhấn mạnh Úc là “một trong những nền kinh tế khai khoáng tốt nhất thế giới”.

“Những nhà tinh luyện khôn ngoan và có năng lực nhất đều ở Úc,” ông nói. “Họ sở hữu trữ lượng đất hiếm rất lớn.”

Cuối tháng 10, trong thời gian tham dự Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN tại Malaysia, Tổng thống Trump cũng đã ký hàng loạt thỏa thuận thương mại và khoáng sản chiến lược với nhiều quốc gia.