Cuộc sống của cổ nhân: 9 cách làm mát ngày hè

Thời xưa, cổ nhân sinh sống trong hoàn cảnh không có điều hòa, không có tủ lạnh, thậm chí không có quạt điện. Vậy họ đã dùng cách nào để làm mát? Dưới đây là 9 phương pháp làm mát ngày hè thời xưa.

Hoàn cảnh tự nhiên

Trong cuốn “Hạ Nhật” của Cát Nguyên Hoài thời Bắc Tống có viết: “Dưới tán cây thường râm, gió bên cạnh nước là mát nhất”. Ở bên cạnh chỗ có nước tự nhiên sẽ mát mẻ, cho nên cứ đến mùa hè, người trong hoàng cung lại di chuyển đến nơi non xanh nước biếc để nghỉ mát.

Bên ngoài Tử Cấm Thành có Tây Uyển, Nam Uyển, Sướng Xuân Viên, Viên Minh Viên được gọi là “Hạ Cung”. Ngoài ra còn có sơn trang Thừa Đức là nơi nghỉ mát nổi tiếng nhất bấy giờ. Dân chúng cũng sẽ đi vào rừng, ngồi dưới tán cây mà hóng mát, thả câu, chèo thuyền du ngoạn, thưởng thức phong cảnh, thuận tiện ngâm thơ.

Thiết kế kiến trúc

Kiến trúc tứ hợp viện là kiểu kiến trúc phổ biến thời xưa, đều ở phía Bắc, quay hướng về phía Nam, có khả năng ngăn ngừa ánh nắng chiếu rọi. Hơn nữa, nóc nhà và tường đều rất dày, mùa đông có thể chắn gió tránh rét, mùa hè có thể ngăn cản khí nóng.

Sau khi triều nhà Minh dời kinh đô về Bắc Kinh, chiều dài và các góc của mái hiên trong cung đều được thiết kế thống nhất, trước và sau Hạ chí đều có thể che chắn được nắng, đến trước sau Đông chí ánh nắng lại tràn vào phòng, làm cho mùa đông ấm áp, mùa hè mát mẻ.

Ngoài ra, mỗi triều còn có một căn phòng được thiết kế chuyên dùng cho việc nghỉ mát, như triều Hán có điện Thanh Lương, triều Thanh có điện “Thủy mộc minh sắt”. Theo các ghi chép, những người thợ lành nghề đã chế tạo ra một loại quạt gió chạy bằng nước, mượn sức nước để đẩy cánh quạt chuyển động, tạo gió trong phòng. Còn có cách dẫn nước lên trên mái hiên, để cho nước chảy xuống tự nhiên, xung quanh phòng tạo thành các rèm nước giúp làm mát hiệu quả.

Cách làm mát khi ngủ

Thời cổ đại có rất nhiều ghi chép về việc dùng đá làm giường, trên giường còn dùng gối bằng sứ, trên mặt gối có thêm một lớp men sứ, ở giữa rỗng giúp không giữ nhiệt, khi nằm ngủ sẽ thấy mát mẻ. Triều đại Nam Tống, Lý Thanh Chiếu từng ghi lại trong “Túy hoa âm”: “Ngọc chẩm sa trù, bán dạ lương sơ thấu”, nghĩa là gối ngọc màn lụa, nửa đêm lạnh thấu.

Trên giường cũng có thể trải chiếu bằng các chất liệu mát. Tương truyền vào thời nhà Đường, các quý tộc trong cung thường sử dụng chiếu làm bằng ngà voi. Người dân thì thường dùng lá cỏ lau hoặc tre trúc để dệt thành chiếu, vừa tiện nghi lại dễ sử dụng, thói quen này vẫn được duy trì cho đến ngày nay.

Làm phòng dưới lòng đất

Cổ nhân còn có cách chống nóng là đào phòng sâu khoảng ba thước dưới lòng đất. Bởi vì tầng nông ở dưới mặt đất có nhiệt độ tương đối ổn định, cho nên có thể đạt được mùa đông ấm, mùa hè mát một cách tự nhiên.

Thời Tiên Tần việc tạo ra những căn phòng dưới đất giống huyệt động là rất phổ biến. Thời Minh cũng có “giếng điều hòa”, ở ngay trong nhà đào một cái giếng rất sâu, bên trên dùng nắp có lỗ đậy lại cẩn thận, mùa hè thì có hơi lạnh từ dưới mặt đất bay lên. Giếng điều hòa này ngoài việc giúp hạ nhiệt độ phòng còn có thể giống như chiếc “tủ lạnh” ở dưới lòng đất, giúp trữ băng để ướp lạnh thực phẩm.

Dùng băng đá

Thời cổ đại không có cách làm băng đá nhưng họ có thể cất giữ băng đá từ mùa đông để sử dụng làm mát cho mùa hè. Trong “Chu Lễ” có ghi chép về một chức vụ chuyên môn quản lý việc cất giữ băng của thời nhà Chu. Đến thời Minh Thanh, việc sử dụng băng đã trở nên rất phổ biến. Trong “Đại Thanh hội điển” có viết rằng xung quanh Tử Cấm Thành có 18 căn hầm băng.

Trong cung Vua hay nhà ở của người dân thường, người ta đều chôn các khối băng đá dày và lớn xuống đất để làm mát phòng ở. Ngoài ra, người xưa còn biết chế tạo những đồ dùng bằng đồng đen như giám… có khả năng giữ lạnh để đựng thức ăn.

Đồ uống lạnh

Đã có băng thì việc chế biến ra các loại đồ uống ngọt lạnh không còn khó làm nữa, ví dụ như rượu gạo với băng, nước ô mai, chè ngân nhĩ hạt sen, hạnh nhân đậu hũ,… rất phong phú.

Tuy nhiên, người xưa tôn sùng nhất là phương pháp giải nhiệt dựa vào điều tiết sự cân đối trong cơ thể, ví dụ như ăn các loại dưa hấu, mướp đắng, dưa leo, đậu xanh, đều có tác dụng giải nhiệt.

Trung y

Thời nhà Minh, Lý Thời Trân trong “Bản thảo cương mục. Hạ băng” có ghi chép lại: “Thương hàn dương độc, người bệnh nóng đến hôn mê thì dùng một miếng đá đặt ở huyệt thiên trung“. Huyệt Thiên Trung là huyệt nằm ngay chính giữa ngực.

Hàng năm, trước tiết Đoan Ngọ, các ngự y trong nội cung sẽ chế biến ra các đơn thuốc Trung y giải nhiệt. Mọi người dùng đơn thuốc này thêm vào đổ ăn mà dùng, để phòng ngừa bệnh. Ngoài ra, ngự y còn chế tạo một loại túi thuốc đề phòng trúng gió, có thể treo lên quạt cầm tay để đem theo bên mình.

Thức uống nóng

Trong sách “Bản thảo cương mục” có ghi lại: “Trà, khổ, cam, có tính hàn, không độc, giúp khỏi đàm nhiệt, giải khát, giải đầy hơi, tiêu thức ăn”.

Người xưa bất kể là xuân hạ thu đông đều sẽ uống nước trà ấm, điều này rất có đạo lý. Mùa hè uống trà nóng có thể hạ nhiệt bài độc, ăn thức ăn nóng vào thì vã mồ hôi, từ đó tiêu trừ được những nhiệt khí và ẩm tà tích tụ lại trong cơ thể, sau đó lại tắm nước nóng một lần, sẽ cảm thấy thân thể nhẹ nhàng khoan khoái..

Tĩnh tâm

Khi tâm một người tĩnh lặng sẽ khiến cho cơ thể họ tự nhiên cảm thấy mát mẻ. Thi sĩ đời Đường, Bạch Cư Dị viết:

Nhân nhân tị thử tẩu như cuồng, độc hữu thiện sư bất xuất phòng.
Phi thị thiện phòng vô nhiệt đáo, vi nhân tâm tĩnh thân tự lương.

Đây là bài thơ về một vị thiền sư tên là Hằng Tịch. Bài thơ nói rằng mọi người đều tất bật đi nghỉ mát, chỉ có một vị thiền sư là không ra khỏi phòng. Không phải thiền phòng không bị nóng mà là do tâm yên tĩnh thì thân tự mát.

Ôn Cách văn sĩ triều Tống trong “Tỏa toái lục” cũng viết:

Tị thử hữu diệu pháp, bất tại tuyền thạch gian.
Trữ tâm vô nhất sự, tiện đáo thanh lương sơn.

Nghĩa là: Tránh nóng có diệu pháp, không phải ở cạnh suối đá. Tâm yên tĩnh vô sự, thì tự nhiên cảm thấy mát lạnh như ở trên núi cao.

Những cảm xúc không tốt đều khiến thân thể biểu hiện ra những trạng thái bất thường như tức giận, buồn bực, kiêu ngạo, hẹp hòi, tật đố… và nó sẽ làm cho thân nhiệt tăng lên. Nếu như một người có thể bảo trì một tâm tính bình thản, tĩnh lặng, thì thân thể tự nhiên sẽ mát mẻ, đây cũng là một “cách làm mát” cao thượng.

Hoàng đế Khang Hy triều Thanh rất chú trọng tu thân dưỡng tính, những ngày hè nóng nực ông không dùng quạt, không cởi bỏ mũ, thậm chí không cần mở cửa sổ, bởi vì nội tâm thanh tịnh nên ông cũng không cảm thấy nóng.

Theo Epoch Times tiếng Trung
An Hòa biên tập

Xem thêm:

• Hương thơm: Liệu pháp tĩnh tâm dưỡng thần của người xưa

Mời xem video: