4 công thức giúp làm sạch mạch máu và hỗ trợ hồi phục sau tai biến
- Khánh Ngọc
- •
Nếu bạn từng bất ngờ thấy mắt tối sầm, không nhìn thấy gì rồi nhanh chóng hồi phục, rất có thể đó là hiện tượng mất thị lực thoáng qua – một dấu hiệu cảnh báo sớm của bệnh lý tai biến mạch máu não (đột quỵ). Với những người thuộc nhóm nguy cơ cao, một chế độ ăn uống phù hợp với thể trạng không chỉ giúp làm sạch mạch máu mà còn có thể ngăn ngừa biến cố nguy hiểm này xảy ra.
Mất thị lực thoáng qua: Dấu hiệu cảnh báo các vấn đề về mạch máu não
Bác sĩ Trần Huệ Huyên, Trưởng khoa Khoa Nội Thần kinh tại Bệnh viện Trường An, Đài Loan, chia sẻ rằng hiện tượng mất thị lực thoáng qua giống như có một tấm vải đen từ trên trùm xuống mắt hoặc như tấm màn bất ngờ buông xuống. Thông thường, một bên mắt sẽ cảm thấy tối sầm hoặc hoàn toàn không thấy gì, sau đó tự hồi phục trong vòng vài giây đến vài phút. Đây là một dạng mất thị lực tạm thời và không gây đau.
Nguyên nhân mất thị lực thoáng qua là do lưu lượng máu đến võng mạc bị thiếu tạm thời, thường liên quan đến huyết khối hoặc hẹp mạch máu. Hiện tượng này có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của một cơn tai biến mạch máu não, cho thấy mạch máu trong cơ thể có thể đang bị xơ vữa, hẹp hoặc tắc nghẽn, tương đương với một cơn thiếu máu não thoáng qua.
Bác sĩ Trần cho biết, khi xảy ra tình trạng này, bệnh nhân nên đến khám chuyên khoa mắt để loại trừ các vấn đề tại võng mạc hoặc các bệnh lý nhãn khoa khác. Nếu mắt không có bất thường, bác sĩ thần kinh sẽ tiến hành các xét nghiệm liên quan như xét nghiệm máu (để kiểm tra chỉ số đông máu, đường huyết, cholesterol, v.v.), kiểm tra tim mạch (như điện tâm đồ, siêu âm tim), siêu âm động mạch cảnh, chẩn đoán hình ảnh não bộ (chụp cắt lớp vi tính hoặc chụp cộng hưởng từ) nhằm xác định các yếu tố nguy cơ gây ra mất thị lực thoáng qua.
Điều chỉnh thể trạng theo Trung y giúp phòng ngừa nhồi máu não
Bác sĩ Dương Cảnh Đoan, Giám đốc Trung tâm Y khoa Northern, chia sẻ rằng: Sau khi xuất hiện các triệu chứng sớm của nhồi máu não, bên cạnh việc đến bệnh viện chẩn đoán và kiểm soát ba yếu tố nguy cơ cao gồm huyết áp cao, đường huyết cao và mỡ máu cao – người bệnh cũng nên chú trọng điều chỉnh thể chất để khôi phục sự cân bằng bên trong và tăng cường sức đề kháng của cơ thể.
Theo Trung y, người có nguy cơ cao bị nhồi máu não thuộc ba thể chính dưới đây, mỗi thể có chế độ ăn uống và bài thuốc hỗ trợ riêng:
1. Khí hư và đàm trọc
Theo Trung y, “Khí” là năng lượng lưu thông trong cơ thể, có chức năng thúc đẩy tuần hoàn máu và duy trì quá trình trao đổi chất. Do đó, khí hư nghĩa là năng lượng suy yếu, còn “đàm trọc” chỉ các chất thải chuyển hóa tích tụ trong cơ thể như mỡ máu cao.
Đặc điểm nhận biết: Chóng mặt, dễ mệt mỏi, tay chân nặng nề, lưỡi phì to có hằn dấu răng ở rìa.
Nhóm đối tượng thường gặp: Nhân viên văn phòng ngồi nhiều, ít vận động, tiêu hóa kém, trao đổi chất chậm.
Khuyến nghị: Buổi sáng nên dùng cháo hoài sơn, ý dĩ và táo đỏ.
Bài thuốc: Cháo hoài sơn, ý dĩ và táo đỏ
Nguyên liệu
- 90 gram gạo hạt vừa
- 100 gram hoài sơn tươi
- 30 gram hạt ý dĩ
- 10 quả táo đỏ
- Khoảng 1,5 lít nước lạnh
Cách chế biến
- Vò gạo và hạt ý dĩ, ngâm trong nước lạnh từ 30-60 phút.
- Hoài sơn gọt vỏ, rửa sạch và cắt thành miếng nhỏ
- Táo đỏ rửa sạch
- Cho 1,5 lít nước vào nồi cùng với gạo và ý dĩ, đun lửa to cho đến khi sôi. Khuấy đều vài phút để tránh dính nồi.
- Khi nước sôi, thêm hoài sơn và táo đỏ vào, giảm lửa nhỏ, nấu cho đến khi ý dĩ mềm và cháo sánh mịn (khoảng 1 giờ).
2. Thể can dương vượng
Theo Trung y, năng lượng của cơ thể được phân thành hai yếu tố: âm và dương. Âm giống như nước, có tác dụng nuôi dưỡng tạng phủ và mô còn dương giống như lửa, có thể làm tăng nhiệt và sức mạnh cho cơ thể. “Can dương khởi” nghĩa là khí dương của gan quá mạnh và bốc lên đầu gây mất cân bằng.
Đặc điểm nhận biết: Đau đầu, chóng mặt, mặt đỏ bừng, khô miệng, dễ cáu gắt, ngủ chập chờn.
Đối tượng thường gặp: Người bị huyết áp cao, căng thẳng kéo dài và tâm trạng dễ kích động.
Khuyến nghị: Uống trà “Thanh can minh nhãn” (trà thanh lọc gan sáng mắt) vào buổi chiều.
Bài thuốc: Trà thanh can minh nhãn
Nguyên liệu
- 6 gram kỷ tử
- 6 gram quyết minh tử (hạt cây quyết minh)
- 3 gram hoa cúc
- Khoảng 500–600 ml nước nóng
Cách chế biến
- Cho tất cả nguyên liệu vào ấm trà hoặc bình chịu nhiệt.
- Rót nước sôi vào (khoảng 500–600 ml), hãm trong 10 đến 20 phút rồi lọc lấy nước uống. (Hoặc, có thể đun nhỏ lửa nếu dùng quyết minh tử nguyên vỏ để tăng hiệu quả chiết xuất)
Quyết minh tử là hạt của một loại cây họ đậu (cây Quyết minh), có tác dụng hỗ trợ giảm cân, giảm mỡ máu và bảo vệ gan.
3. Thể khí trệ huyết ứ
Khí trệ và huyết ứ là tình trạng khí huyết trong cơ thể lưu thông kém dẫn đến tuần hoàn máu bị cản trở.
Đặc điểm nhận biết: Đau đầu cố định tại một vị trí, trí nhớ kém, môi thâm, lưỡi tím, có điểm xuất huyết dưới da.
Đối tượng thường gặp: Người bị xơ vữa động mạch, có tiền sử tim mạch, mạch máu não hoặc tiền sử gia đình có người bị tai biến mạch máu não.
Khuyến nghị: Ăn canh hoạt huyết dưỡng não mỗi tuần một lần.
Bài thuốc: Canh hoạt huyết dưỡng não
Nguyên liệu
- 3 gram Xuyên khung
- 3 gram Đương Quy
- 30 gram đậu đen
- 1 đùi gà
- Khoảng 1 lít nước
- Nêm muối vừa đủ
Cách chế biến
- Rửa sạch đậu đen và ngâm nước từ 2 đến 4 giờ
- Rửa sạch Xuyên khung và Đương quy
- Trần sơ đùi gà để loại bỏ bọt máu
- Cho tất cả nguyên liệu vào nồi cùng với nước. Đun sôi rồi hạ nhỏ lửa, đậy nắp và nấu trong khoảng 90 phút cho đến khi đậu đen mềm. Nêm muối vừa ăn.
Đương quy có tác dụng bổ huyết, chống oxy hóa, điều hòa miễn dịch và cải thiện trí nhớ.
Xuyên khung giúp hoạt huyết, thông kinh, thường dùng trong điều trị bệnh lý tim mạch. Đậu đen rất giàu anthocyanin, có tác dụng chống oxy hóa mạnh.
Cà phê và nguy cơ tai biến: Nên uống vừa phải
Bác sĩ Trần cho biết, những người hút thuốc, mắc ba cao (huyết áp cao, đường huyết cao và mỡ máu cao), béo phì, có tiền sử gia đình bị tai biến mạch máu não hoặc trên 50 tuổi là nhóm có nguy cơ cao và cần đặc biệt chú ý đến các dấu hiệu cảnh báo. Ngoài ra, các bệnh lý như rung nhĩ và ngưng thở khi ngủ cũng làm tăng nguy cơ tai biến mạch máu não, có thể khiến mọi người dễ bị tai biến mạch máu não.
Các thói quen sinh hoạt không lành mạnh như ngồi lâu, thiếu vận động và thiếu hụt dinh dưỡng có thể làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh. Bác sĩ Trần cho biết, các nghiên cứu mới nhất cho thấy cũng cần lưu ý đến việc tiêu thụ quá nhiều cà phê.
Một nghiên cứu công bố năm 2024 trên Journal International Stroke (Tập san Tai biến mạch máu não Quốc tế) phát hiện ra rằng, những người uống hơn bốn ly cà phê 250 ml mỗi ngày có nguy cơ tai biến mạch máu não tăng 37%. Nguyên nhân là do cà phê có chứa caffeine, một chất có thể làm tăng huyết áp – vốn là yếu tố nguy cơ chính dẫn đến tai biến mạch máu não.
Tuy nhiên, cà phê cũng chứa axit hydroxycinnamic và catechin, là những chất đã được chứng minh là có đặc tính chống oxy hóa, có thể mang lại lợi ích cho sức khỏe tim mạch. Vì vậy, tác động ròng của cà phê lên nguy cơ bị tai biến mạch máu não còn phức tạp và khuyến nghị là nên uống điều độ và hạn chế sử dụng kem.
Nghiên cứu trên cũng lưu ý rằng, những người uống ba đến bốn tách trà mỗi ngày có nguy cơ tai biến mạch máu não thấp hơn 20%. Bác sĩ Trần nhấn mạnh rằng trà có chứa các polyphenol chống oxy hóa, có lợi cho sức khỏe tim mạch và mạch máu não.
Về mặt dinh dưỡng, nên hạn chế tiêu thụ thực phẩm tinh chế, chất béo chuyển hóa và chất béo bão hòa, đồng thời bổ sung đủ vitamin. Bác sĩ Trần cho biết, thiếu hụt vitamin B12 có thể dẫn đến tăng homocysteine máu. “Khi máu chứa quá nhiều homocysteine, nó sẽ giống như có một con dao liên tục cạo vào mạch máu, gây viêm và dần dẫn đến xơ vữa động mạch”. Ngoài ra, căng thẳng mạn tính cũng là một yếu tố có thể làm tăng nguy cơ tai biến mạch máu não, đặc biệt ở người trung niên và thanh niên.
Cần cấp cứu trong “3 giờ vàng”
Khi xuất hiện các triệu chứng tai biến mạch máu não xuất hiện, việc cấp cứu kịp thời là yếu tố then chốt, bác sĩ Trần nhấn mạnh. Tốt nhất là bệnh nhân nên đến cơ sở ý tế ngay trong vòng ba giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng. Nếu tai biến mạch máu não do cục máu đông (tai biến mạch máu não do huyết khối), bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc tiêu huyết khối nhằm làm tan cục máu và khôi phục lưu thông máu. Loại thuốc này phát huy hiệu quả cao nhất khi được sử dụng trong vòng 4,5 giờ sau khi khởi phát tai biến mạch máu não.
Nếu hình ảnh chẩn đoán cho thấy động mạch lớn bị tắc, bác sĩ có thể can thiệp lấy huyết khối cơ học (phẫu thuật lấy cục máu đông qua đường động mạch), là thủ thuật có thể thực hiện trong vòng 24 giờ sau khi xuất hiện triệu chứng. Tuy nhiên, phương pháp này không phù hợp với các trường hợp tắc nghẽn mạch máu nhỏ.
Các triệu chứng thường gặp của tai biến mạch máu não bao gồm: lệch mặt, tê hoặc yếu nửa người, nói ngọng hoặc nói không rõ, nghẹn khi ăn, chóng mặt, dáng đi loạng choạng hoặc không thể bước đi, nhìn đôi, v.v.
Ghi nhớ nguyên tắc F.A.S.T. để nhận biết nhanh:
“F” (Face – khuôn mặt): Yêu cầu bệnh nhân mỉm cười hoặc đơn giản là quan sát biểu cảm khuôn mặt của bệnh nhân để xem hai bên mặt có cân xứng hay không.
“A” (Arms – tay): Yêu cầu bệnh nhân giơ cả hai tay lên và quan sát xem có tay nào yếu, rơi xuống không.
“S” (Speech – nói): Yêu cầu bệnh nhân đọc một câu đơn giản và quan sát xem có nói rõ ràng, trọn vẹn không.
“T” (Time – thời gian): Ghi nhớ thời điểm phát bệnh và đưa bệnh nhân đi cấp cứu ngay lập tức.
Tai biến mạch máu não không phải là án tử
Bác sĩ Trần khẳng định, tai biến mạch máu não không phải là án tử. Nhiều bệnh nhân hoàn toàn có thể tiếp tục trở lại làm việc và sinh hoạt bình thường nếu tích cực phục hồi chức năng. Mức độ hồi phục phụ thuộc vào vị trí tổn thương não, độ tuổi và thể trạng bệnh nhân, cần được đánh giá toàn diện. Thời gian vàng để phục hồi là trong vòng sáu tháng đầu sau tai biến mạch máu não.
Điều trị và can thiệp càng sớm, hiệu quả phục hồi càng rõ rệt. Bên cạnh việc hồi phục thần kinh sau tai biến mạch máu não, cũng cần xác định và kiểm soát các yếu tố nguy cơ để ngăn ngừa tái phát. Các liệu pháp điều trị hỗ trợ như Trung y, châm cứu, dinh dưỡng và laser tĩnh mạch cũng mang lại lợi ích nhất định.
Trà dưỡng não hỗ trợ phục hồi sau tai biến
Bác sĩ Dương khuyến nghị bệnh nhân tai biến mạch máu não nên dùng một loại trà dưỡng sinh để hỗ trợ phục hồi:
Nguyên liệu
- 3 gram đan sâm
- 5 gram hoàng kỳ
- 6 gam kỷ tử
- 3 gam hoa cúc
Cách chế biến
- Cho tất cả nguyên liệu vào phích hoặc bình giữ nhiệt, hãm với nước sôi khoảng 10 phút.
- Uống mỗi ngày một lần, tốt nhất là vào buổi chiều hoặc sau bữa tối, khi cơ thể dễ hấp thụ dinh dưỡng và hỗ trợ tuần hoàn máu.
Đối tượng sử dụng: Người có biểu hiện suy giảm trí nhớ, đầu óc mơ hồ và hay bị sương mù não
Đan sâm là rễ của một loại cây thuộc chi Đan sâm, thường dùng trong điều trị các bệnh tim mạch và mạch máu não.
Hoàng kỳ có tác dụng bổ khí, phù hợp với những bệnh nhân suy nhược, mệt mỏi sau ốm nặng. Các thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có đối chứng, mù đôi đã xác nhận hoàng kỳ có thể giúp cải thiện tình trạng mệt mỏi và nâng cao chất lượng cuộc sống ở những bệnh nhân suy giảm sức khỏe sau tai biến mạch máu não.
Xem thêm
