Lầu Năm Góc tung chiến lược mới: Tự chủ quân sự, thoát khỏi bóng Trung Quốc

Lý Ngọc
•
Thứ Hai, 08/12/2025

Bộ trưởng Chiến tranh Mỹ Pete Hegseth nhấn mạnh rằng nước Mỹ phải đưa toàn bộ các bộ phận then chốt trong chuỗi cung ứng quốc phòng trở lại sản xuất trong nước. Trong bài phát biểu tại Quantico ngày 30/9, ông khẳng định việc phục hồi nền tảng công nghiệp quốc phòng, ngành đóng tàu và ‘hồi hương’ các bộ phận quan trọng là điều cấp thiết. Điều này gắn liền với mục tiêu tái thiết “Kho vũ khí của Tự do” – một hệ sinh thái công nghiệp quốc phòng độc lập, không phụ thuộc Trung Quốc hay các chuỗi cung ứng dễ tổn thương.

Hình ảnh chụp từ trên không của Lầu Năm Góc ở Washington, D.C., vào ngày 15/5/2023. (Nguồn ảnh: Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ do Hạ sĩ Hải quân Alexander Kubitza chụp)

Các chuyên gia cho rằng tốc độ mua sắm và giao hàng của quân đội là yếu tố cốt lõi của năng lực răn đe. CEO Steve Aberle của Rohirrim nhận định: nếu vũ khí giao chậm, răn đe sẽ mất tác dụng; Mỹ và đồng minh phải là bên có khả năng cung ứng nhanh nhất để đối thủ không thể giành lợi thế.

Trong hai thập kỷ qua, sản xuất công nghiệp Mỹ suy giảm mạnh trong khi Trung Quốc vươn lên thống trị. Một ví dụ điển hình là Magnequench – công ty cung cấp nam châm đất hiếm cho tên lửa dẫn đường của Mỹ – bị bán cho một tập đoàn có vốn Trung Quốc vào năm 1995, khiến nhà máy tại Indiana bị đóng cửa. Từ đó, Mỹ không thể sản xuất tên lửa dẫn đường mà không có sự cho phép của Bắc Kinh. Đây là minh chứng cho việc ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ bị “rút ruột” chỉ với giá tương đương chi phí của một chiếc F-35.

Để khắc phục lỗ hổng, cựu Tổng thống Joe Biden ký sắc lệnh 14017 năm 2021 nhằm rà soát và củng cố chuỗi cung ứng. Chương trình MCEIP sau đó được triển khai để xử lý các điểm “mỏng” trong cung ứng quốc phòng. Từ 2023 đến 2024, Bộ Quốc phòng đã ký nhiều hợp đồng để khôi phục sản xuất trong nước—bao gồm 192,5 triệu USD để hồi sinh sản xuất các hóa chất quan trọng, tạo ra hàng trăm việc làm ở Ohio, Colorado, Louisiana và các bang khác.

Trong một bài phát biểu ngày 7/11, ông Hegseth khẳng định mục tiêu của Lầu Năm Góc là chuyển toàn bộ hệ thống mua sắm sang “chế độ thời chiến”, tập trung vào tốc độ và hiệu quả. Một chiến lược cải tổ mua sắm mới được công bố nhằm đưa công nghiệp quốc phòng vào trạng thái sẵn sàng chiến đấu, chuyển từ “văn hóa tuân thủ” sang “văn hóa tốc độ”.

Theo Aberle, đây không phải là khẩu hiệu mà là chính sách xuyên suốt thời kỳ nhiệm kỳ hai của Tổng thống Donald Trump. Ngay ngày đầu tiên trở lại Nhà Trắng, ông Trump đã ban hành hướng dẫn về cải tổ quy trình mua sắm của mọi cơ quan liên bang. Ngày 23/1, ông nhắc lại mong muốn Mỹ và Trung Quốc phải cạnh tranh trên sân chơi thương mại “công bằng”.

Trong bối cảnh Trung Quốc vi phạm gần như mọi nguyên tắc thương mại của WTO, bao gồm trợ cấp khổng lồ, cưỡng bức lao động và thao túng thị trường, cựu lãnh đạo đảng Bảo thủ Anh Iain Duncan Smith khẳng định Bắc Kinh đã dùng chiến lược không công bằng để loại bỏ đối thủ phương Tây. Đây là lý do khiến Mỹ, Anh và châu Âu đẩy mạnh tái cấu trúc chuỗi cung ứng, đặc biệt trong các ngành chiến lược như chip, pin, năng lượng tái tạo và thiết bị quân sự.

Đại diện các công ty công nghệ như Lyten cho biết mô hình toàn cầu hóa vẫn mang lại lợi nhuận cho các tập đoàn lớn, nhưng khi các sản phẩm như chip, pin hay tấm năng lượng mặt trời trở thành yếu tố an ninh quốc gia, rủi ro địa chính trị tăng mạnh. Các sự cố gần đây—như việc Nexperia cảnh báo không thể đảm bảo chất lượng chip sản xuất tại Trung Quốc—cho thấy nguy cơ chuỗi cung ứng bị thao túng từ bên trong.

Trong khi đó, nhu cầu giảm phụ thuộc vào Trung Quốc ngày càng cấp bách. Bắc Kinh liên tục siết xuất khẩu đất hiếm—nhóm 17 nguyên tố thiết yếu sản xuất vũ khí, động cơ tên lửa, chiến đấu cơ và tàu ngầm. Lệnh hạn chế năm 2025 đe dọa khiến nhiều dây chuyền quân sự Mỹ phải dừng hoạt động chỉ trong vài tuần. Washington đã phải đàm phán trực tiếp: Theo thỏa thuận ngày 30/10, Trung Quốc khôi phục xuất khẩu một số nguyên tố đổi lại việc Mỹ giảm thuế quan. Tuy nhiên, về lâu dài, Trump tuyên bố Mỹ sẽ chấm dứt phụ thuộc đất hiếm Trung Quốc trong vòng 18 tháng bằng cách xây dựng hệ thống cung ứng nội địa và từ các đồng minh.

Các tập đoàn quốc phòng như Northrop Grumman cho biết họ đã giảm được rủi ro nhờ vận hành nhà máy bán dẫn trong nước và củng cố kho dự trữ. CEO Kathy Warden hoan nghênh nỗ lực của chính phủ trong việc xây dựng năng lực sản xuất mới ở Mỹ và các nước đồng minh.

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất vẫn là: quá nhiều sản phẩm thiết yếu hiện do Trung Quốc kiểm soát chuỗi cung ứng. Việc đa dạng hóa, theo các chuyên gia, là nhiệm vụ sống còn. Ngũ Giác Đài hiện đang tận dụng sức mạnh mua sắm khổng lồ của mình để buộc thị trường chuyển dịch.

Dù vậy, một số ý kiến cảnh báo Trung Quốc có thể đang dùng đầu tư nước ngoài để thâm nhập các chuỗi cung ứng Mỹ. Các bản điều trần gần đây tại Wisconsin nêu ra việc các doanh nghiệp Trung Quốc tại bang này có liên hệ với cơ quan tuyên truyền và thống nhất của Bắc Kinh.

Nhìn chung, chiến lược tái thiết “Kho vũ khí của Tự do” và đưa sản xuất trở về Mỹ đang trở thành trụ cột của chính sách an ninh quốc gia. Trong giai đoạn cạnh tranh siêu cường, phục hồi năng lực sản xuất và đảm bảo chuỗi cung ứng độc lập với Trung Quốc được xem là điều kiện tiên quyết để Mỹ duy trì lợi thế quân sự và kinh tế trong nhiều thập kỷ tới.

Lý Ngọc t/h