Mỹ thúc đẩy thỏa thuận toàn cầu: Các nước phải báo cáo dịch bệnh trong 24 giờ
- Lý Ngọc
- •
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đang chuẩn bị một mẫu thỏa thuận y tế song phương mới với các quốc gia đối tác, yêu cầu họ thông báo cho Hoa Kỳ trong vòng 24 giờ kể từ khi phát hiện dịch bệnh truyền nhiễm. Đây được xem là sáng kiến thay thế Nghị định thư đại dịch của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) được thông qua vào tháng 5 vừa qua, sau khi Tổng thống Donald Trump tuyên bố rút khỏi WHO ngay ngày đầu tiên nhậm chức.
Theo Bloomberg, bản thỏa thuận gồm một biên bản ghi nhớ dài 21 trang và hướng dẫn kỹ thuật dài 13 trang. Ngoài quy định về thời hạn 24 giờ báo cáo, các quốc gia ký kết sẽ phải chia sẻ mẫu mầm bệnh trong vòng 5 ngày, đồng thời tuân thủ các quyết định của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) liên quan đến việc sử dụng thuốc trong trường hợp khẩn cấp.
Hiện chính phủ Hoa Kỳ đang đàm phán với khoảng 60 quốc gia để hoàn tất thỏa thuận vào giữa tháng 12. Bộ Ngoại giao là cơ quan chủ trì các cuộc đàm phán này.
Vào tháng 9, Ngoại trưởng Marco Rubio đã công bố chiến lược y tế toàn cầu mang tên “Nước Mỹ trên hết” (America First in Global Health), trong đó nhấn mạnh việc xây dựng một khuôn khổ hợp tác y tế toàn cầu mới, đặt lợi ích và vai trò lãnh đạo của Hoa Kỳ ở vị trí trung tâm.
Theo bản dự thảo, thỏa thuận mới sẽ trao cho Hoa Kỳ quyền giám sát lớn hơn đối với hoạt động theo dõi dịch bệnh, báo cáo và chia sẻ dữ liệu của các nước đối tác. Một quan chức Bộ Ngoại giao cho biết, mốc thời gian và mục tiêu sẽ được điều chỉnh phù hợp với từng quốc gia, và Hoa Kỳ sẽ hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho những nước chưa thể đáp ứng ngay các tiêu chuẩn về giám sát và cảnh báo sớm dịch bệnh.
Trong tuần này, đoàn công tác liên ngành gồm các quan chức từ Bộ Ngoại giao và Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh (HHS) sẽ tới Châu Phi để khởi động vòng đàm phán đầu tiên với một số nước, bao gồm Uganda, Zambia, Ethiopia, Mozambique, Kenya, Rwanda và Cộng hòa Dân chủ Congo.
Jeremy Lewin, quan chức Bộ Ngoại giao phụ trách an ninh y tế toàn cầu, cho biết mô hình mới “sẽ giúp các chính phủ đối tác nâng cao năng lực y tế công cộng, tăng tính bền vững và khả năng tự chủ của hệ thống y tế, thúc đẩy hợp tác với các cơ quan Hoa Kỳ, đồng thời giúp Washington tối ưu hóa chi tiêu y tế toàn cầu.”
Khung thỏa thuận y tế mới tham chiếu chương trình PEPFAR (Kế hoạch cứu trợ khẩn cấp phòng chống AIDS của Tổng thống George W. Bush) và trao cho Bộ Ngoại giao quyền kiểm soát lớn hơn đối với các nguồn tài trợ y tế quốc tế của Hoa Kỳ.
Thỏa thuận cũng đặt ra các mục tiêu đồng tài trợ và hiệu suất, cho phép giảm hoặc cắt viện trợ nếu quốc gia đối tác không đạt yêu cầu. Theo kế hoạch, các quốc gia này sẽ tích hợp dần nhân viên y tế do Hoa Kỳ tài trợ vào biên chế quốc gia trong vòng 5 năm, đồng thời tăng chi tiêu nội địa cho thuốc men và vật tư chẩn đoán.
Ngoài ra, thỏa thuận kêu gọi kiểm toán và đánh giá hiệu suất chung giữa hai bên, thiết lập cơ chế chia sẻ dữ liệu và mẫu mầm bệnh trong thời hạn lên tới 25 năm. Một ủy ban chỉ đạo hợp tác y tế chung gồm các quan chức cấp cao của cả hai chính phủ sẽ họp hàng quý để giám sát tiến độ và điều chỉnh mục tiêu. Thỏa thuận dự kiến được triển khai vào tháng 4 năm 2026.
Theo bản ghi nhớ, chiến lược “Sức khỏe Nước Mỹ trên hết” coi các thỏa thuận y tế song phương là công cụ cạnh tranh địa chính trị, nhằm củng cố vị thế lãnh đạo toàn cầu của Hoa Kỳ trong lĩnh vực y tế và đối trọng với ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc (Bắc Kinh). Đồng thời, chiến lược này thúc đẩy việc sử dụng các sản phẩm dược phẩm, thiết bị chẩn đoán và dịch vụ hậu cần “Made in USA” trong các chương trình y tế quốc tế.
Chiến lược cũng nêu rõ, Hoa Kỳ sẽ tiếp tục tài trợ toàn bộ cho các sản phẩm vệ sinh cơ bản đến năm 2026, sau đó chuyển dần chi phí cho các chính phủ đối tác, khuyến khích họ tự chủ về tài chính y tế trong dài hạn.
Xem thêm
