Tiết học về hạnh phúc: Bí quyết sống vui vẻ trong nửa sau của cuộc đời

Bạn đã từng cảm thấy sự nghiệp chững lại? Lo lắng về một tương lai bất định? Khi cuộc sống thay đổi, bạn có đủ dũng khí để bắt đầu lại? Cuốn sách này sẽ là một hướng dẫn thực tế giúp bạn bước qua nửa sau cuộc đời một cách nhẹ nhàng và đầy ý nghĩa. Thay vì vùng vẫy trong sự tuột dốc, bạn có thể biến giai đoạn này thành một nguồn sức mạnh mới — sâu sắc hơn, bền vững hơn, và dẫn lối bạn đến với ý nghĩa đích thực của cuộc sống.

Cuốn sách tôi muốn chia sẻ hôm nay là Midlife Awakening của Arthur C. Brooks.

Hãy buông bỏ “tài sản” của bạn

Để bước sang đường cong thành công thứ hai, bạn không cần tích lũy thêm vật chất. Thay vào đó, bạn cần hiểu vì sao việc theo đuổi tài sản không mang lại hạnh phúc bền vững—và học cách buông bỏ.

Ba phương trình dưới đây phản ánh xung lực bên trong chúng ta:

• Thỏa mãn = đạt được điều mình muốn một cách ổn định
• Thành công = luôn muốn nhiều hơn người khác
• Thất bại = sở hữu ít hơn

Nếu cứ bám vào định nghĩa này, bạn sẽ không bao giờ thấy đủ.

1. Tìm “tại sao”, không phải “cái gì”

Khi bắt đầu buông bỏ, điều quan trọng không phải là bạn bỏ cái gì, mà là vì sao bạn sống. Nhiều người chỉ nhận ra điều này sau một biến cố lớn. Những người từng mắc bệnh hiểm nghèo thường thay đổi sâu sắc: họ nhận ra tiền bạc, tài sản, và các mối quan hệ hời hợt từng làm họ căng thẳng đều không đáng để bận tâm.

Chính nỗi sợ cái chết khiến họ chạm vào bản chất thật của mình và bắt đầu sống có ý nghĩa.

Bài học: Trước khi làm đầy, hãy học cách gạn lọc. Quản lý ham muốn là bước đầu để giải thoát.

2. Viết danh sách ngược mong muốn

Thay vì liệt kê những thứ bạn muốn mua hay đạt được, hãy viết ra những điều xứng đáng để sống vì chúng: những giá trị, trải nghiệm và mối quan hệ khiến bạn thấy đủ đầy.

Cam kết nuôi dưỡng chúng bằng thời gian và năng lượng thực sự.

3. Trân trọng những điều nhỏ nhặt

Tập trung vào hiện tại. Để phá bỏ thói quen không ngừng “vẽ thêm vào bức tranh đã hoàn hảo”, hãy học cách quan sát và biết ơn những điều giản dị—một buổi chiều yên tĩnh, một tách trà, một cuộc trò chuyện chân thành. Đó là bước đầu để sống nhẹ và sâu.

7 yếu tố then chốt giúp bạn sống hạnh phúc và khỏe mạnh

Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hạnh phúc nằm ngoài tầm kiểm soát, nhưng vẫn có những điều đơn giản mà bạn có thể chủ động làm mỗi ngày để nâng cao chất lượng cuộc sống. Dưới đây là 7 yếu tố bạn hoàn toàn có thể kiểm soát:

1. Không hút thuốc

Bỏ thuốc sớm hoặc đừng bao giờ hút. Đây là một trong những cách hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe lâu dài.

2. Hạn chế hoặc bỏ rượu

Lạm dụng rượu không chỉ hủy hoại sức khỏe mà còn là nguyên nhân phổ biến gây trầm cảm. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu nghiện, hãy dừng lại càng sớm càng tốt.

3. Giữ cân nặng hợp lý

Không cần ăn kiêng khắt khe. Chỉ cần ăn uống lành mạnh và duy trì mức cân nặng ổn định là đủ.

4. Tập thể dục đều đặn

Đối với công việc ít vận động, bạn hãy duy trì thói quen đi bộ mỗi ngày—một cách tập luyện đơn giản, hiệu quả và phù hợp với mọi lứa tuổi.

5. Giải quyết vấn đề một cách thực tế

Đối mặt với khó khăn bằng tư duy logic, không né tránh, không phản ứng cảm tính. Tập trung vào giải pháp.

6. Học tập suốt đời

Giáo dục không dừng lại ở trường học. Hãy tiếp tục đọc, học hỏi, rèn luyện trí óc—điều này giúp bạn sống minh mẫn và hạnh phúc hơn.

7. Xây dựng các mối quan hệ bền vững

Dù là một cuộc hôn nhân hạnh phúc hay tình bạn sâu sắc, một mối quan hệ gắn bó là nền tảng của sự ổn định và niềm vui trong cuộc sống.

Nếu chỉ chọn một điều? Hãy bắt đầu từ điều dễ nhất với bạn. Dù là bỏ thuốc, bỏ rượu hay tập thể dục, chỉ một thay đổi nhỏ nhưng kiên trì cũng có thể mở ra một chương mới cho cuộc sống của bạn.

Tình yêu và tình bạn – nền tảng của hạnh phúc bền lâu

George Vaillant từng nói: “Hạnh phúc là phải biết yêu thương, không còn cách nào khác.” Ông giải thích rõ hơn: “Hạnh phúc có hai trụ cột chính… Một là tình yêu. Trụ cột còn lại là tìm được một cách sống không xua đuổi tình yêu.” Ngoài ra, ông cũng trích dẫn câu nói nổi tiếng của Virgil: “Tình yêu có thể chiến thắng tất cả.”

Người kế nhiệm ông là Robert Waldinger khẳng định: “Thông điệp rõ ràng nhất từ nghiên cứu là: các mối quan hệ tốt giúp con người hạnh phúc và khỏe mạnh hơn. Chỉ vậy thôi”. Những người hài lòng với các mối quan hệ của mình ở tuổi 50 cũng là những người khỏe mạnh nhất ở tuổi 80.

Không chỉ là tình yêu đôi lứa, tình bạn cũng đóng vai trò thiết yếu—nhất là khi về già. Nghiên cứu cho thấy một trong những chỉ số hạnh phúc quan trọng ở tuổi trung niên và cao tuổi là khả năng kể tên vài người bạn thân thực sự. Bạn không cần có nhiều bạn, nhưng bạn cần có bạn thân. Chỉ dựa vào vợ/chồng làm bạn thân duy nhất là không đủ.

Những trở ngại trong tình yêu và cách vun đắp mối quan hệ

• Mối quan hệ bền chặt giúp bạn bước sang “đường cong thành công thứ hai” và tận hưởng mùa xuân thứ hai của cuộc đời.
• Dù bạn hướng nội thế nào, vẫn cần các mối quan hệ gần gũi, lành mạnh để tránh cô đơn và duy trì hạnh phúc, sức khỏe khi về già.
• Với người đã kết hôn, hôn nhân tràn đầy tình yêu và tình bạn là nền tảng thành công.
• Tình bạn thân thiết không thể thay thế hoàn toàn quan hệ gia đình, cũng không thể dựa vào may mắn mà cần luyện tập, thời gian và cam kết.
• Mối quan hệ làm ăn cũng có thể mang lại sự hài lòng nếu được vun đắp cẩn thận, nhưng nó không thể thay thế một người bạn tri kỷ thực sự.

Những lời khuyên sau giúp duy trì mối quan hệ viên mãn và tránh cạm bẫy nghiện công việc, nghiện thành công.

1. Dành thời gian cho gia đình và bạn bè

Người thành công biết ưu tiên thời gian cho những điều quan trọng nhất. Mỗi tháng, tôi dành một giờ tưởng tượng về khoảnh khắc cuối đời bên người thân yêu để xác định lại cách phân bổ thời gian trong tuần nhằm vun đắp những mối quan hệ mang lại yêu thương và sự gắn kết.

2. Nghĩ về người khác

Tình yêu là sự cho đi và hỗ trợ lẫn nhau, không có sự phân cấp. Tôi duy trì danh sách những người cần tăng cường mối quan hệ và các việc chỉ mình tôi có thể làm cho họ. Nếu bỏ qua những điều này, tình cảm sẽ phai nhạt nhanh chóng.

3. Lo lắng về nhu cầu của người khác

Tôi viết ra ba mong muốn của mỗi người thân và hỏi họ cách tôi có thể giúp đạt được điều đó. Tôi tự hỏi mình đã đầu tư đủ thời gian, công sức, cảm xúc, và tài chính chưa, và liệu cần điều chỉnh chiến lược để làm gương và phát triển mối quan hệ tốt hơn.

Tiến đến giai đoạn “rút lui vào rừng”

Để thoát khỏi những ràng buộc của cuộc sống thường ngày, chúng ta cần chuyển sang giai đoạn mới, phát triển những kỹ năng tâm linh khác biệt. Quá trình này bao gồm việc buông bỏ các vật chất và thói quen cũ, thay đổi cách suy nghĩ, tìm kiếm sự hiểu biết sâu sắc hơn về cuộc sống, và vượt qua những lo lắng, sợ hãi đã gắn bó với mình trong nhiều năm. Thường thì quá trình này bắt đầu khi chúng ta bước vào tuổi 50.

Giai đoạn này gọi là Chặng Silva, nghĩa là “rút lui vào rừng”. Ở giai đoạn này, người ta buông bỏ các trách nhiệm cá nhân và công việc cũ để tập trung vào phát triển tâm linh, đức tin và trí tuệ. Đây không phải là nghỉ hưu thực sự mà là sự điều chỉnh mục tiêu sống phù hợp với từng giai đoạn của đời người, tượng trưng cho “đường cong thành công thứ hai”.

Theo Acharya, “sống trong rừng” không phải là điểm cuối của cuộc đời, mà là bước tiến vào giai đoạn tâm linh cuối cùng, vượt lên trên những lo toan trần tục. Khi trưởng thành, ta nên phát triển tâm linh để vượt qua những điều vật chất trong tuổi già. Đây cũng là lý do nhiều người tìm lại đức tin khi về già.

Nhà thần học James Fowler, trong cuốn sách Các giai đoạn của đức tin (1981), cho rằng nhiều người trẻ thất vọng với tôn giáo vì các giáo lý thường mâu thuẫn và khó hiểu. Nhưng khi lớn lên, họ bắt đầu chấp nhận sự hỗn loạn trong cuộc sống, thấy được vẻ đẹp và chiều sâu trong đức tin, vượt qua những nghịch lý để đạt đến sự an yên tâm hồn.

Sự chuyển đổi trong cuộc đời không quá khó khăn

Năm 2020, nhà văn Bruce Feiler xuất bản cuốn sách ‘Cuộc sống trong giai đoạn chuyển tiếp’ sau khi trải qua căn bệnh ung thư ở tuổi 40. Trải nghiệm này khiến ông thay đổi cách nhìn về cuộc sống, học được cách biết ơn và nhận ra tầm quan trọng của những bước chuyển mình. Qua phỏng vấn hàng trăm người, ông phát hiện trung bình mỗi 18 tháng con người lại trải qua một thay đổi lớn dù chủ động hay bị động. Dù bản chất con người không thích thay đổi, sự biến đổi là điều không thể tránh khỏi và có thể dự đoán được.

Triết lý cổ xưa cũng dạy rằng thay đổi là quy luật cuộc sống. Nhà triết học Khắc kỷ Marcus Aurelius từng nói: “Vũ trụ là sự thay đổi, cuộc sống là cách nhìn nhận”. Đức Phật nhấn mạnh sự “vô thường” — mọi thứ sinh ra rồi sẽ chết đi, không gì là vĩnh viễn. Mặc dù thay đổi gây lo lắng, chấp nhận sự vô thường giúp ta tìm thấy bình an.

Nhiều phương pháp thiền dạy ta nhận ra và chấp nhận thay đổi từng giây từng phút trong cuộc sống. Chú ý đến hơi thở, những suy nghĩ thoáng qua, sự phát triển tự nhiên của cơ thể, và những biến đổi âm thầm của thế giới quanh ta. Vô thường chính là bản chất thật của tự nhiên và cuộc sống.

Khi bước vào giai đoạn chuyển đổi khó khăn, nhiều người sẽ gặp thử thách lớn. Nhưng điều tích cực là, sau khi vượt qua họ thường cảm thấy mọi chuyện không còn khó khăn như khi đang trải qua. Nhà văn Bruce Feiler nhận thấy rằng nếu không gặp thất bại nghiêm trọng, hầu hết mọi người đều cảm thấy mình đã vượt qua giai đoạn chuyển đổi thành công.

Theo thời gian, chúng ta có xu hướng nhìn lại những sự kiện quan trọng dù lúc đó không vui, nhưng giờ lại thấy chúng có ý nghĩa tích cực hơn. Vì cảm xúc buồn thường tan nhanh hơn cảm xúc vui, hiện tượng này gọi là “khuynh hướng suy giảm cảm xúc”. Đây không phải là sai lệch trong suy nghĩ mà là cách chúng ta dần nhận ra và trân trọng giá trị thực sự của những thay đổi trong cuộc sống, kể cả những trải nghiệm khó khăn nhất.

Thực tế, những trải nghiệm khó khăn giúp ta khám phá ý nghĩa cuộc sống sâu sắc hơn. Nghiên cứu cho thấy con người cần trải qua nỗi đau và đấu tranh để tìm thấy mục đích sống.

Nhà tâm lý học Roy Baumeister viết trong The Meaning of Life rằng: “Khi tìm thấy ý nghĩa, cuộc sống trở nên ổn định hơn. Nghịch lý là chính những nỗi đau trong giai đoạn chuyển đổi không ổn định lại tạo ra ý nghĩa và củng cố sự ổn định cho những giai đoạn chuyển đổi tiếp theo”. Đây là nguồn an ủi lớn khi ta già đi và trải qua nhiều thay đổi.

Giai đoạn tiếp theo của cuộc đời bạn:

• Bạn sẽ tiếp tục làm gì?
• Bạn sẽ phát triển những hoạt động nào và áp dụng những phương pháp khác biệt ra sao?
• Bạn sẽ từ bỏ điều gì?
• Bạn sẽ học thêm điều gì mới?

Bắt đầu từ bây giờ:

• Tuần tới, bạn sẽ cam kết làm gì để phát triển bản thân?
• Tháng tới, bạn hứa sẽ làm gì?
• Sáu tháng tới, bạn dự định làm gì?
• Một năm sau, bạn muốn thấy kết quả ra sao?

4 lời khuyên từ tác giả:

1. Nhận biết “kẹo dẻo” của bạn

Khi bạn hy sinh để thay đổi, hãy xác định rõ điều gì thực sự quan trọng với bạn — món quà bạn mong muốn nhận được.

2. Công sức bạn bỏ ra sẽ được đền đáp

Đừng theo đuổi chỉ vì tiền hay danh tiếng. Khi mục tiêu trở thành hoàn thiện bản thân và phục vụ người khác, thành quả sẽ tự đến dù đôi khi bạn vẫn gặp khó khăn.

3. Hãy làm điều bạn thấy thú vị và có ý nghĩa

Chỉ khi yêu thích, bạn mới duy trì được động lực. Hãy tự hỏi: “Hoạt động này có khiến tôi vui không?” để chọn lựa đúng “kẹo dẻo” của mình.

4. Chuyển đổi không thể hoàn thành trong một bước

Thành công ở giai đoạn mới đòi hỏi bạn tập trung vào những gì mình muốn hiện tại, hạ thấp kỳ vọng về tiền bạc, và không quá lo lắng về đánh giá của người khác. Hãy tận dụng kinh nghiệm cũ một cách linh hoạt.

Trúc Nhi biên dịch
Theo Aboluowang

Xem thêm

6 điều cần tránh để có một tuổi già hạnh phúc

Sau khi nghỉ hưu, ai cũng muốn sống phần đời còn lại trong yên bình và hạnh phúc. Tuy nhiên, để có được điều đó thì cần nghiêm khắc từ bỏ những thói quen xấu…