Viêm loét dạ dày là một trong những bệnh lý đường tiêu hóa phổ biến và dai dẳng, thường liên quan đến lối sống, chế độ ăn uống, căng thẳng và tuổi tác. Thay vì tập trung điều trị triệu chứng và vi khuẩn H. pylori, Trung y phân loại viêm loét dạ dày thành các thể bệnh riêng biệt, dựa trên nguyên nhân sâu xa và biểu hiện tổng thể của người bệnh. Việc chăm sóc, điều chỉnh lối sống và lựa chọn món ăn hay vị thuốc cần phù hợp với từng thể trạng cụ thể. (Ảnh: Shutterstock)
Dưới đây là 5 thể viêm loét dạ dày thường gặp theo Trung y, kèm hướng dẫn điều trị chăm sóc. 1. Thấp nhiệt: Hệ quả từ ăn uống sai cách và môi trường nóng ẩm Nguyên nhân chính: Thường gặp ở người dùng nhiều rượu bia, thức ăn cay nóng, dầu mỡ hoặc sống trong môi trường nóng ẩm.Biểu hiện: Đau rát vùng thượng vị, ợ chua, nóng bụng, miệng hôi, phân lỏng có mùi.Thay đổi lối sống: Kiêng rượu bia, đồ chiên xào và thực phẩm nhiều gia vị. Uống nước ấm thường xuyên để thanh lọc. Ưu tiên ăn thanh đạm, nhiều rau quả tươi, tránh đồ chế biến sẵn. Ngủ sớm để gan thải độc hiệu quả. Uống trà thảo mộc mát gan như atiso, rau má vào buổi sáng. Món ăn – vị thuốc hỗ trợ: Món ăn : Cháo đậu xanh, canh rau má, nước bông atiso. Vị thuốc : Hoàng liên, bồ công anh, nhân trần giúp thanh nhiệt, lợi thấp, tiêu viêm. 2. Vị âm hư: Do thiếu dịch vị và tổn thương mạn tính Nguyên nhân chính: Hậu quả của mất ngủ kéo dài, dùng thuốc Tây thường xuyên, bệnh mạn tính làm hao tổn âm dịch.Biểu hiện: Rát nóng vùng dạ dày, khô miệng, ăn kém, sụt cân, cảm giác nóng về chiều.Thay đổi lối sống: Tránh làm việc khuya, không để trí óc kiệt sức. Ăn ít nhưng chia thành nhiều bữa, dùng món mềm, ẩm và dễ tiêu. Uống nước ấm đều đặn, tránh uống lạnh hay ăn mặn. Ngủ đủ giấc, thư giãn tinh thần để phục hồi tân dịch. Món ăn – vị thuốc hỗ trợ: Món ăn : Cháo gạo tẻ hầm hạt sen, chè củ mài. Vị thuốc : Sa sâm, mạch môn, thục địa giúp dưỡng âm, tăng tiết dịch, giảm viêm. 3. Can khí phạm vị: Căng thẳng tinh thần ảnh hưởng đến tiêu hóa Nguyên nhân chính: Căng thẳng kéo dài, lo âu, tức giận kìm nén khiến khí gan mất điều hoà, ảnh hưởng đến dạ dày.Biểu hiện: Căng tức bụng, ăn vào dễ ợ hơi, đau tăng khi stress hoặc xúc động.Thay đổi lối sống: Thực hành thư giãn hằng ngày: thiền định, thở sâu, yoga, đi bộ nhẹ. Hạn chế mâu thuẫn, xung đột, giảm dùng mạng xã hội nếu gây căng thẳng. Ăn đúng giờ, không bỏ bữa, tránh ăn khi đang tức giận. Món ăn – vị thuốc hỗ trợ: Món ăn : Cháo bạch truật cam thảo, nước vỏ quýt. Vị thuốc : Hương phụ, trần bì, bạch thược giúp lưu thông khí, điều hòa gan vị. 4. Tỳ vị hư hàn: Dạ dày yếu lạnh, tiêu hóa trì trệ Nguyên nhân chính: Thường gặp ở người cao tuổi, thể hàn (cơ địa lạnh), hoặc ăn uống đồ sống lạnh trong thời gian dài.Biểu hiện: Đau âm ỉ vùng dạ dày, lạnh bụng, ăn không ngon, tiêu chảy, mệt mỏi.Thay đổi lối sống: Giữ ấm vùng bụng, nhất là vào mùa lạnh. Không dùng nước đá, đồ nguội. Ưu tiên món hầm, ninh nhừ, ăn nóng. Ăn đúng giờ, không ăn quá no hoặc ăn khuya. Tập dưỡng sinh, khí công nhẹ nhàng để tăng lưu thông khí huyết. Món ăn – vị thuốc hỗ trợ: Món ăn : Cháo gừng, canh đu đủ hầm xương. Vị thuốc : Can khương, đẳng sâm, bạch truật giúp làm ấm hệ tiêu hóa, kiện tỳ, trừ hàn. 5. Huyết ứ nội trở: Loét lâu ngày, lưu thông huyết kém Nguyên nhân chính: Bệnh kéo dài không điều trị triệt để, người cao tuổi khí huyết suy yếu, hoặc từng chấn thương vùng bụng.Biểu hiện: Đau dạ dày khu trú tại một điểm cố định, sắc mặt sạm, có thể đi phân đen (dấu hiệu chảy máu từ dạ dày, tá tràng).Thay đổi lối sống: Tránh vận động mạnh sau bữa ăn. Ngủ đủ giấc và tránh làm việc khuya để cơ thể phục hồi và nuôi dưỡng khí huyết hiệu quả. Tăng cường vận động nhẹ như đi bộ, thái cực quyền để kích thích lưu thông khí huyết. Nên đi khám nếu có dấu hiệu phân đen, chảy máu tiêu hóa. Món ăn – vị thuốc hỗ trợ: Món ăn : Cháo hồng hoa táo đỏ, chè gạo lứt táo đỏ. Vị thuốc : Đan sâm, xuyên khung, nga truật giúp hoạt huyết, thông kinh mạch, giúp tổn thương mau lành. Lời kết Việc áp dụng phân thể theo Trung y trong chăm sóc người bệnh viêm loét dạ dày không chỉ giúp điều trị căn nguyên mà còn cải thiện toàn diện thể trạng, tinh thần và chất lượng sống. Tuy nhiên, việc dùng thuốc hay dược liệu vẫn cần có sự hướng dẫn của thầy thuốc có chuyên môn. Với các thể bệnh cụ thể như trên, mỗi người có thể điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt phù hợp để phòng và hỗ trợ điều trị hiệu quả, giảm nguy cơ biến chứng mạn tính.
Tú Liên (t/h)
