Mùa đông: Bổ thận và dưỡng sinh theo Trung y

Khánh Ngọc
•
Thứ Bảy, 08/02/2025

Vào mùa đông, khi nhiệt độ giảm mạnh cùng ánh sáng mặt trời yếu ớt, chúng ta thường phải đối mặt với những thách thức mới cho sức khỏe. Sau đây là một số mẹo kết hợp giữa quan điểm của Tây y và Trung y giúp chúng ta khỏe mạnh và trẻ trung hơn trong mùa lạnh.

muadong Vào mùa đông, Trung y khuyên bạn nên chậm lại, giữ ấm và tự chăm sóc bản thân. (Ảnh: Shutterstock).

Trữ tinh khí và bảo vệ thận vào mùa đông

Theo quan điểm của Trung y, mùa đông là mùa “lưu trữ”, mùa mà năng lượng được bảo tồn. Năng lượng của thế giới tự nhiên sẽ thu vào bên trong trong thời gian này. Đây là lúc tốt nhất để dưỡng thận vì thận tàng tinh, phù hợp với đặc điểm của mùa đông là bảo tồn năng lượng. Thận có liên quan chặt chẽ đến sự tăng trưởng, phát triển, sức sống và khả năng miễn dịch. Do đó, việc hỗ trợ sức khỏe thận vào mùa đông là điều cần thiết để duy trì năng lượng và tăng cường hệ thống miễn dịch.

Trung y rất coi trọng sức khỏe thận do thận được xem là “tiên thiên”, nghĩa là năng lượng của thận không phải dễ dàng được bổ sung. Do đó, tốt hơn hết là nên giảm mức tiêu hao năng lượng của thận. Nếu khí thận đầy đủ (nguồn năng lượng cơ bản cho các hoạt động sinh lý của con người), cơ thể sẽ khỏe mạnh và tràn đầy năng lượng. Đây là lý do tại sao tránh gắng sức quá mức là rất quan trọng, tập trung vào việc nuôi dưỡng cơ thể thông qua chế độ ăn uống và giảm thiểu các hoạt động làm cạn kiệt năng lượng thận.

Theo y học hiện đại, nhiệt độ thấp vào mùa đông khiến các mạch máu co lại, làm tăng huyết áp và gây căng thẳng cho hệ thống tim mạch. Ngoài ra, việc có ít ánh sáng mặt trời vào mùa đông cũng ảnh hưởng đến hệ miễn dịch, làm giảm tiết serotonin và melatonin trong não. Những người thiếu hụt các chất này có thể phát triển chứng rối loạn cảm xúc theo mùa. Do đó, hiểu được những thay đổi này sẽ giúp chúng ta thích nghi phù hợp với mùa.

Thực phẩm bổ thận theo Trung y

Trong Trung y, “ấm” ám chỉ đến năng lượng mà thực phẩm tạo ra khi ăn thay vì nhiệt độ của thực phẩm. Các loại thực phẩm như thịt cừu, thịt bò, gừng và quả óc chó là những lựa chọn tuyệt vời để cung cấp độ ấm, nuôi dưỡng cơ thể và hỗ trợ sức khỏe thận.

Thịt bò xào gừng là món ăn bổ dưỡng rất tốt vào mùa đông. (Ảnh: Shutterstock)

Các nghiên cứu cho thấy rằng, thực phẩm chức năng từ quả óc chó có thể làm giảm huyết áp, cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL hoặc “xấu”) và bài tiết albumin (một loại protein trong huyết tương) ở những bệnh nhân thận mạn tính mà không ảnh hưởng đến nồng độ phốt pho và kali. Các nhà nghiên cứu tin rằng, việc bổ sung quả óc chó có thể là một chiến lược hiệu quả giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch ở những người mắc bệnh thận mạn tính.

Trong Trung y, màu đen tương ứng với thận và người ta tin rằng, thực phẩm có màu đen có tác dụng nuôi dưỡng và hỗ trợ sức khỏe thận. Bằng cách nuôi dưỡng thận, các loại thực phẩm màu đen như đậu đen hữu cơ, hạt mè đen và tảo bẹ sẽ giúp tăng cường, duy trì sức khỏe và chống lão hóa.

Theo tài liệu Trung y, hạt mè đen nuôi dưỡng cả gan và thận.

Mè đen có thể bổ thận, thuộc loại bổ dưỡng toàn thân. (Ảnh: Shutterstock)

Mè đen đã được chứng minh là có đặc tính bảo vệ gan và thận, bảo vệ thần kinh, chống oxy hóa, chống viêm, chống ung thư, chống béo phì, chống tiểu đường, hạ huyết áp và chống trầm cảm.

Trung y cũng nhấn mạnh việc uống trà kỷ tử, táo tàu và cam thảo để bảo vệ sức khỏe. Những loại trà này không chỉ giúp cơ thể ấm áp mà còn thúc đẩy lưu thông máu.

Nhiều người trong chúng ta không uống đủ nước vào mùa đông. Việc giữ đủ nước là điều cần thiết ngay cả khi trời lạnh. Uống nước ấm, nước cam quýt và trà thảo mộc ấm vào mùa đông là tốt nhất.

Các chất dinh dưỡng tốt nhất cho mùa đông

Theo quan điểm của y học hiện đại, việc duy trì sức khỏe vào mùa đông đòi hỏi phải bổ sung vitamin C, kẽm để cải thiện khả năng miễn dịch và giảm nguy cơ mắc các bệnh mùa đông như cảm lạnh.

Chúng ta cũng nên bổ sung chất béo lành mạnh, chẳng hạn như cá hồi và hạt lanh giàu omega-3 vào khẩu phần để tăng cường khả năng miễn dịch và điều hòa tâm trạng. Nghiên cứu cho thấy, axit béo omega-3 có tác dụng điều hòa miễn dịch, tốt cho các bệnh như viêm gan tự miễn và hen suyễn.

Hơn nữa, vì thời gian ban ngày vào mùa đông ít hơn nên việc bổ sung vitamin D càng trở nên quan trọng hơn. Vitamin D giúp duy trì sức khỏe của xương và não. Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, những người lớn tuổi có nồng độ vitamin D cao hơn trong não sẽ có chức năng nhận thức tốt hơn.

Lối sống lành mạnh vào mùa đông

“Y học lối sống” là một thuật ngữ được sử dụng trong chương trình giảng dạy của các trường đại học y hiện đại. Tuy nhiên, trong Trung y, lối sống từ lâu đã là trọng tâm để đạt được sức khỏe tốt.

Các lời khuyên về lối sống dành riêng cho mùa đông gồm:

Đi ngủ sớm hơn và dậy muộn hơn: Trung y khuyến cáo nên đi ngủ sớm hơn và dậy muộn hơn vào mùa đông. Điều này có thể duy trì năng lượng dương trong cơ thể và giảm tiêu thụ tinh khí. Trung y chia năng lượng của con người thành hai loại: âm và dương. Âm là năng lượng tiêu cực, tượng trưng cho đêm và lạnh. Dương là năng lượng tích cực, tượng trưng cho ngày và ấm. Chỉ bằng cách duy trì sự cân bằng giữa hai yếu tố này, chúng ta mới có thể duy trì sức khỏe tốt. Y học hiện đại khuyên mọi người nên ngủ từ 7 đến 8 tiếng/đêm để tăng cường khả năng miễn dịch và sức khỏe tinh thần.
Chọn các bài tập thể dục nhẹ nhàng hơn:Theo Trung y, các bài tập nhẹ nhàng như thái cực quyền và khí công rất tốt vào mùa đông vì giúp thúc đẩy lưu thông khí và huyết, đồng thời tiêu tốn ít năng lượng hơn so với các bài tập gắng sức. Y học hiện đại cũng khuyến khích tập nhiều bài tập trong nhà hơn, chẳng hạn như thể dục nhịp điệu và yoga vào mùa đông.
Giữ ấm các bộ phận quan trọng của cơ thể: Giữ ấm vào mùa đông, đặc biệt là eo, cổ và bàn chân, những bộ phận quan trọng đối với sức khỏe của thận và toàn bộ cơ thể.
Làm sáng mọi thứ:Cố gắng tiếp xúc với nhiều ánh sáng mặt trời nhất có thể. Nếu không dành đủ thời gian ở ngoài trời, hãy cân nhắc bổ sung liệu pháp ánh sáng tại nhà để giảm bớt chứng trầm cảm theo mùa.

Hoạt động tình dục vào mùa đông

Trong số nhiều khái niệm về bảo vệ sức khỏe của Trung y, có lẽ khái niệm gây tranh cãi nhất là liên quan đến đời sống tình dục.

Mùa đông là mùa để nạp lại năng lượng. Do đó, tốt nhất là tránh hoạt động tình dục quá mức vì sẽ làm tiêu hao thận tinh và ảnh hưởng đến thận khí. Thận tinh được thiết kế để hỗ trợ nhu cầu sinh sản của con người. Do đó, thận tinh và thận khí là nguồn năng lượng chính, cần thiết để tạo ra sự sống, vì vậy chúng cực kỳ quý giá.

Thận tinh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc làm chậm quá trình lão hóa. Theo Trung y, các tình trạng như rụng tóc và tóc bạc xuất hiện khi bước vào tuổi già, chủ yếu là do chức năng thận và thận tinh suy giảm. Đôi khi, người lớn tuổi đại tiểu tiện không tự chủ vì chức năng đại tiểu tiện là do thận khí kiểm soát.

Vì tất cả những lý do này, cho nên cần bảo tồn năng lượng vào mùa đông trong khi vẫn duy trì mối quan hệ hòa hợp và thân mật với bạn đời. Vào mùa đông, tốt nhất là tập trung vào giao tiếp cảm xúc để duy trì sự cân bằng năng lượng của tâm trí và cơ thể. Mùa đông cũng là mùa để sum họp gia đình và thắt chặt mối quan hệ. Cùng nhau ăn tối, tận hưởng những đêm yên tĩnh và tạo nên bầu không khí gia đình ấm áp.

Đối với y học hiện đại, mối quan hệ giữa đời sống tình dục và sức khỏe vẫn chưa được hiểu rõ. Y học phương Tây cho rằng, đời sống tình dục vừa phải có thể giúp tăng cường khả năng miễn dịch, cải thiện tâm trạng và cải thiện sức khỏe tim mạch. Ngoài ra, sự gần gũi về thể xác mà các cặp đôi trải qua có thể thúc đẩy giải phóng endorphin và oxytocin, giúp giảm cảm giác cô đơn và trầm cảm theo mùa.

Tuy nhiên, những gì hiệu quả với người này có thể lại không hiệu quả với người khác. Vào mùa đông, khi mức năng lượng thấp hơn và hệ thống miễn dịch dễ bị tổn thương hơn, nên điều chỉnh tần suất hoạt động tình dục theo trạng thái của từng cá nhân, tập trung vào chất lượng hơn là số lượng.

Mẹo tự chăm sóc bản thân vào mùa đông

Hãy thử áp dụng những mẹo tự chăm sóc sau:

Uống trà gừng vào buổi sáng để làm ấm dạ dày và đánh thức hệ tiêu hóa. Thực hiện các bài tập giãn cơ, thái cực quyền hoặc khí công (*) trong vài phút để thúc đẩy lưu thông máu.
Vào buổi chiều, khi bị suy giảm năng lượng, nên đi bộ ngoài trời. Nên tận dụng cơ hội để tắm nắng bất cứ khi nào có thể khi trời nắng. Bạn cũng có thể thưởng thức một món súp hoặc món hầm bổ dưỡng vừa ấm áp vừa dễ tiêu hóa.
Ngâm chân trong nước nóng hoặc nước ấm vào buổi tối. Trung y cho rằng, ngâm chân có thể cân bằng thận khí và giúp cơ thể thư giãn.
Ngừng sử dụng điện thoại di động hoặc các thiết bị điện tử khác một giờ trước khi đi ngủ. Khuyến khích đọc sách hoặc thiền vì có thể giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Mùa đông thường là thời gian để chậm lại và thực hành nhiều hơn việc tự chăm sóc bản thân. Kết hợp các gợi ý của Trung y và y học hiện đại có thể giúp thiết lập một chế độ sức khỏe phù hợp cho mùa đông để duy trì sức khỏe thể chất và tinh thần.

(*): Một trong các môn khí công nhẹ nhàng, dễ học, hiệu quả được nhiều người trên khắp thế giới lựa chọn là Pháp Luân Công (Pháp Luân Đại Pháp). Bạn có thể đăng ký học trực tuyến miễn phí tại đây.