Ngày thứ hai đàm phán Mỹ-Trung tại London: Tín hiệu nhượng bộ hạn chế từ hai bên
- Dương Thiên Tư
- •
Ngày 9/6/2025, phái đoàn đàm phán thương mại Mỹ – Trung đã khởi động vòng đàm phán mới tại Lancaster House ở London. Đây là cuộc đối thoại trực tiếp được thúc đẩy sau cuộc điện đàm giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Dù hai bên vẫn tồn tại những mâu thuẫn mang tính cấu trúc sâu sắc, cả hai phía đều phát tín hiệu nhượng bộ hạn chế, cố gắng tìm kiếm thỏa hiệp trong hai lĩnh vực chiến lược là xuất khẩu đất hiếm và kiểm soát công nghệ.
Trong quá trình đàm phán, các quan chức chính quyền Trump tuyên bố rõ ràng rằng phía Mỹ đang xem xét nới lỏng một phần các hạn chế xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao sang Trung Quốc, đổi lại việc Bắc Kinh nới lỏng kiểm soát xuất khẩu khoáng sản đất hiếm và các sản phẩm nam châm sản xuất từ đất hiếm.
Ngày thứ hai đàm phán Mỹ – Trung tại London
Phái đoàn Mỹ gồm có Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick và Đại diện Thương mại Jamieson Greer; phía Trung Quốc do Phó Thủ tướng Quốc vụ viện Hà Lập Phong dẫn đầu. Ngày đàm phán đầu tiên kéo dài 6 giờ, hai bên mô tả bầu không khí “tốt đẹp”, tuy nhiên chưa ký kết bất kỳ thỏa thuận nào. Ngày đàm phán thứ hai tiếp tục vào sáng 10/6.
Bộ trưởng Thương mại Mỹ Lutnick ngày 10/6 phát biểu với báo giới rằng cuộc đàm phán hôm nay diễn ra suôn sẻ. Hai bên đang tìm cách phá vỡ bế tắc về kiểm soát xuất khẩu để tránh một đợt chiến tranh thương mại mới.
Theo Reuters, ông Lutnick nói: “Hôm qua (đàm phán kéo dài) cả ngày, tôi dự đoán hôm nay cũng sẽ kéo dài cả ngày… Đàm phán vẫn diễn ra thuận lợi, chúng tôi đã dành rất nhiều thời gian bên nhau.”
Tại Nhà Trắng, Tổng thống Trump tuyên bố: “Chúng tôi đang đạt được nhiều tiến triển với Trung Quốc. Họ không dễ đối phó, nhưng lần này cuộc đàm phán có vẻ sẽ rất thuận lợi.” Ông giữ kín chi tiết đàm phán, nhưng cố vấn kinh tế Kevin Hassett tiết lộ rằng Mỹ sẵn sàng nhượng bộ một phần về kiểm soát xuất khẩu nếu Trung Quốc khôi phục đầy đủ nguồn cung đất hiếm.
Ông Hassett nhấn mạnh: “Chúng tôi dự kiến sau cái bắt tay tại London, Mỹ sẽ nới lỏng một số hạn chế, đổi lại Trung Quốc sẽ xuất khẩu đất hiếm trở lại.”
Ông cũng lưu ý rằng các chip cao cấp như của Nvidia dùng để huấn luyện AI vẫn nằm trong danh sách cấm, nhưng các sản phẩm bán dẫn và công nghệ khác có thể sẽ được gỡ bỏ hạn chế.
Phê duyệt từ Bắc Kinh vẫn hạn chế, phía Mỹ lo ngại phía Trung Quốc “mở cửa có chọn lọc”
Phía Trung Quốc (Đảng Cộng sản Trung Quốc, ĐCSTQ) cho biết đã cấp phép xuất khẩu một phần đất hiếm, nhưng chưa công bố chi tiết cụ thể. Cơ quan ngôn luận của ĐCSTQ Tân Hoa Xã bình luận rằng việc kiểm soát xuất khẩu đất hiếm là “hợp pháp, hợp lý”, không phải là biện pháp trả đũa chiến thuật nhằm vào Mỹ. Bộ Thương mại ĐCSTQ viện dẫn nhu cầu tăng cao trong ngành năng lượng mới và công nghiệp thông minh toàn cầu để giải thích lý do cấp phép.
Tuy nhiên theo các quan chức Mỹ, ĐCSTQ vẫn thực hiện chiến lược “phê duyệt chọn lọc”, xử lý từng trường hợp theo doanh nghiệp, sản phẩm và quốc gia khác nhau, khiến nguồn cung đất hiếm chưa đạt mức mở cửa hoàn toàn.
Theo Reuters, ĐCSTQ đã cấp phép tạm thời cho các nhà cung cấp của 3 hãng ô tô lớn của Mỹ là GM, Ford và Stellantis, nhưng hiệu lực chỉ kéo dài 6 tháng.
Kiểm soát xuất khẩu và chiến lược “thắt cổ chai” của ĐCSTQ
Nhiều quan điểm cho rằng ĐCSTQ đã vũ khí hóa kiểm soát xuất khẩu, và đất hiếm trở thành trọng tâm cạnh tranh Mỹ – Trung. Tờ Financial Times của Anh dẫn lời chuyên gia cho rằng Bắc Kinh đang sử dụng quyền kiểm soát xuất khẩu đất hiếm để gây áp lực lên phương Tây và giành lợi thế trong đàm phán.
Ông Andrew Gilholm, nhà phân tích cao cấp của công ty tư vấn Control Risks, nhận định rằng: “Trung Quốc (ĐCSTQ) đang từng bước nắm quyền chủ động trong đàm phán. Kiểm soát xuất khẩu cho phép Bắc Kinh chọn lọc gây áp lực lên các quốc gia cụ thể – đây là lợi thế chiến lược chưa từng có.”
Trung Quốc hiện kiểm soát khoảng 90% năng lực sản xuất nam châm đất hiếm toàn cầu, vốn là linh kiện chủ chốt cho động cơ xe điện, radar quân sự, và điện thoại thông minh.
Báo cáo của Gavekal Dragonomics chỉ ra rằng Bắc Kinh đã xây dựng một chuỗi sản xuất tích hợp từ khai thác thô đến ứng dụng cao cấp, và đang dùng nó như “vũ khí trao đổi” trong đàm phán.
Mỹ nới lỏng kiểm soát công nghệ? AI vẫn là “lằn ranh đỏ”
Chính quyền Trump cũng thể hiện sự điều chỉnh chiến lược trong chính sách kiểm soát xuất khẩu. Ông Hassett cho biết trong vài tuần tới, Mỹ có thể dỡ bỏ lệnh cấm đối với một số phần mềm thiết kế chip, vật liệu công nghiệp và sản phẩm năng lượng, nhưng vẫn sẽ duy trì lệnh cấm đối với các chip AI hiệu năng cao như Nvidia H20 để ngăn ĐCSTQ đạt được đột phá về quân sự và trí tuệ nhân tạo.
Theo Wall Street Journal, Mỹ gần đây đã gây sức ép với các công ty Hà Lan và Nhật Bản để hạn chế xuất khẩu thiết bị chip sang Trung Quốc, khiến Bắc Kinh nghi ngờ về khả năng dỡ bỏ cấm vận. Truyền thông nhà nước và Bộ Ngoại giao ĐCSTQ đã liên tục chỉ trích Mỹ là “thiếu thành ý” và “đơn phương mở rộng quyền lực”, sử dụng kiểm soát xuất khẩu như công cụ chính trị.
Dù ông Trump tuyên bố công khai rằng “chúng tôi muốn thị trường Trung Quốc mở cửa hơn”, các trợ lý thân cận của ông vẫn giữ lập trường cứng rắn với Trung Quốc, đặc biệt trong các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, tính toán lượng tử và công nghệ hàng không thì các chính sách xuất khẩu vẫn giữ mức kiểm duyệt nghiêm ngặt.
Mâu thuẫn cấu trúc khó hóa giải, hòa giải có thể chỉ là tạm thời
Ngoài tranh chấp về đất hiếm và công nghệ, Mỹ và Trung Quốc còn có mâu thuẫn sâu sắc về thuế quan, an ninh mạng, kiểm toán tài chính và trợ cấp công nghiệp. Dù hai bên đã đạt được thỏa thuận ngừng đánh thuế tạm thời trong cuộc họp Geneva hồi tháng 5 (Mỹ giảm thuế suất từ 145% xuống 30%, Trung Quốc giảm thuế trả đũa từ 25% xuống 10%), sự thiếu tin tưởng của hai bên vẫn chưa xóa bỏ.
Phó Chủ tịch Viện Chính sách Xã hội Châu Á (Asia Society Policy Institute) Daniel Russel cho biết trong vòng đàm phán mới, ĐCSTQ sẽ đưa ra yêu cầu bao gồm việc Mỹ nới lỏng kiểm soát xuất khẩu bán dẫn tiên tiến và công nghệ hàng không cần thiết cho chương trình máy bay thương mại C919 của Trung Quốc. Vòng đàm phán mới diễn ra trong bối cảnh quan hệ kinh tế Mỹ – Trung tiếp tục xấu đi.
Theo dữ liệu từ Cục Thống kê Dân số Mỹ (Census Bureau), từ tháng Một đến tháng Tư năm nay, thương mại song phương giữa Mỹ và Trung Quốc giảm khoảng 25% so với cùng kỳ năm 2022. Đại sứ quán Mỹ tại Bắc Kinh trong tháng 4 đã cấp tổng cộng 19.109 thị thực thương mại hoặc du lịch tạm thời – giảm khoảng 45% so với tháng 4/2017.
Bắt tay thì có thể, nhưng hợp tác thì vẫn khó
Khi ngày đàm phán thứ hai bắt đầu, việc hai bên có đạt được đồng thuận kỹ thuật về dỡ bỏ hạn chế xuất khẩu đất hiếm và công nghệ hay không sẽ là chỉ dấu cần theo dõi. Tuy nhiên, xét về căn bản, hai bên vẫn đang ở trong trạng thái đối đầu cấu trúc, dù có “bắt tay” hay không thì triển vọng hợp tác vẫn u ám.
Cuộc chiến kép về đất hiếm và công nghệ chỉ là một phần của cạnh tranh chiến lược Mỹ – Trung. Trong bối cảnh địa chính trị căng thẳng, khác biệt thể chế và cuộc đua giành ảnh hưởng toàn cầu ngày càng gia tăng, vòng đàm phán tại London lần này có thể chỉ là một giải pháp tạm thời, có thể khó mà chấm dứt “cuộc Chiến tranh Lạnh mới” giữa hai nước.
Xem thêm
Từ khóa chiến tranh thương mại Mỹ Trung đàm phán thương mại Mỹ Trung Dòng sự kiện Recommend mối quan hệ Mỹ - Trung Thuế quan Mỹ
