Cẩm nang giáo dục mầm non theo cách tiếp cận Froebel

Bạn đang là phụ huynh có con trong độ tuổi từ 0 đến 6.

Bạn là một giáo viên mầm non.

Bạn là chủ một cơ sở giáo dục mầm non.

Bạn là cán bộ quản lý giáo dục được phân công phụ trách giáo dục mầm non trên địa bàn.

Bạn là người quan tâm tới trẻ em và sự phát triển của trẻ em.

Bạn có biết hay đã từng nghe đến Friedrich Froebel?

Nếu bạn trả lời “Có” – đấy quả thật là một sự đáng vui mừng.

Nếu câu trả lời là “Không!” – đó quả là một sự đáng tiếc!

Nhưng trong trường hợp đó, một cơ hội sẽ mở ra. Bạn hoàn toàn có thời gian và điều kiện để tìm hiểu về ông.

Bản thân tôi trước khi đi du học tại Nhật Bản, cho dù đã tốt nghiệp đại học sư phạm và làm giáo viên được hai năm cũng chưa từng biết đến nhà giáo dục người Đức thế kỉ XIX, Friedrich Forebel (1782-1852).

Tôi chỉ biết đến ông khi bắt đầu nghiên cứu về giáo dục Nhật Bản và thấy người Nhật đã tiếp cận, học hỏi từ ông rất sớm. Cho dù không học sâu về giáo dục mầm non, tôi cũng cảm thấy tiếc rằng ở Việt Nam quá thiếu những cuốn sách viết về Froebel cũng như tư tưởng, thực tiễn giáo dục của ông.

Cảm giác tiếc nuối đó kéo dài mãi đến sau này, cho dù tôi biết được rằng ngày càng có nhiều sách về giáo dục được dịch và xuất bản ở Việt Nam.

Cảm giác đó chuyển thành vui mừng khi gần đây tôi được cầm trên tay cuốn “Cẩm nang giáo dục mầm non theo cách tiếp cận Froebel”. Cuốn sách do Phùng Thị Mai Hương – Bùi Thu Trang dịch, IPER liên kết với NXB Dân trí xuất bản năm 2025.

Nhiều người khi đọc các sách dịch về tư tưởng giáo dục của các nhà giáo dục tiên phong trên thế giới thời cận đại thường có cảm giác bối rối vì vấp phải những thuật ngữ khó hiểu, cách hành văn đơn điệu và một rừng chú thích.

Cảm giác đó không hề có khi bạn đọc cuốn sách này. Có lẽ vì tác giả của cuốn sách là Helen Tovey, một giảng viên chính trong lĩnh vực nghiên cứu về giai đoạn đầu đời tại Đại học Roehampton, Anh Quốc, một người được đào tạo về cách tiếp cận Freoebel với trên 20 năm kinh nghiệm làm việc trong các trường mẫu giáo và tiểu học.

Sự phối hợp khéo léo giữa kiến thức hàn lâm và kinh nghiệm thực tế đã giúp cho những gì bà trình bày về Froebel trở nên cực kì dễ hiểu.

Trong cuốn sách này, sau phần giới thiệu rất cô đọng về cuộc đời của Froebel, những thăng trầm, sự say mê đối với giáo dục và sự lan tỏa tư tưởng vĩ đại của ông, tác giả tập trung vào tư tưởng và di sản giáo dục của Froebel. Không chỉ một lần, tác giả nhấn mạnh cuốn sách không giới thiệu “phương pháp Froebel” mà trình bày về “cách tiếp cận Froebel”. Điều đó nói lên rằng tư tưởng của Froebel về giáo dục mầm non rất phong phú, rộng lớn, bao hàm trong đó nhiều nội dung, cách thức, phương pháp và kinh nghiệm thực tế.

Hãy cầm lấy một cây bút chì khi đọc cuốn sách và gạch chân dưới những điều bạn tâm đắc, khi đọc xong và nhìn lại bạn sẽ thấy vô cùng kinh ngạc.

Không chỉ vì Froebel là người đầu tiên nghĩ ra từ “vườn trẻ” (kindergarten) mà còn vì những quan niệm, tư tưởng về giáo dục mầm non trở thành phổ biến được thừa nhận rộng rãi hiện nay hóa ra… bắt nguồn hoặc trở thành hệ thống nhờ ông.

Có thể liệt kê ra đây những nội dung – quan điểm cốt lõi nhất như:

• Froebel chủ trương tôn trọng trẻ nhỏ, nhìn nhận trẻ như là chủ thể có năng lực học tập tốt và động lực bẩm sinh, có óc tò mò khám phá thế giới xung quanh.
• Froebel cho rằng việc học phải là việc có ý nghĩa cá nhân, phải liên hệ trực tiếp với đời sống hàng ngày của trẻ.
• Froebel coi trọng vui chơi, trò chuyện và trải nghiệm trực tiếp trong giáo dục trẻ em.
• Froebel coi trọng tính sáng tạo, sự tự do, các hoạt động vui chơi ngoài trời, cộng đồng bao quanh trẻ và những mối quan hệ tích cực.
• Froebel cũng là người cho rằng giáo viên mầm non phải là những người chuyên nghiệp được đào tạo có trình độ cao để hiểu rõ trẻ và giúp đỡ trẻ phát triển.

Từng nội dung này đều được phân tích chi tiết kèm theo các ví dụ cụ thể từ thực tiễn. Những ví dụ này cho thấy tư tưởng của Froebel đã được vận dụng trong thực tiễn và đem lại kết quả cụ thể như thế nào.

Một điểm độc đáo nữa của cuốn sách này là đưa ra các câu hỏi cho giáo viên, các nhà quản lý giáo dục để họ suy nghĩ và thảo luận về thực tiễn giáo dục của mình khi học theo Froebel.

Chẳng hạn, sau khi tìm hiểu tư tưởng của Froebel về vui chơi, tác giả đặt ra các câu hỏi như dưới đây cho phụ huynh và giáo viên:

• “Các bé trong môi trường học tập của bạn có thực sự được đắm chìm vào những hoạt động do chính trẻ lựa chọn không? Thời gian vui chơi của trẻ được duy trì liên tục hay thường xuyên bị gián đoạn?”
• “Người lớn có tương tác một cách nhạy bén với quá trình vui chơi của trẻ không?”
• “Bạn có thể hỗ trợ và mở rộng các chủ đề mà trẻ khám phá trong quá trình vui chơi, từ đó xây dựng những trải nghiệm học tập liên tục cho trẻ bằng cách nào?”
• …

“Cẩm nang giáo dục mầm non theo cách tiếp cận Froebel” là một trong bốn cuốn sách nằm trong “Tủ sách giáo dục mầm non Iper” được phát hành đồng thời. Ba cuốn còn lại là “Cẩm nang giáo dục mầm non theo cách tiếp cận Reggio”, “Cẩm nang giáo dục mần non theo cách tiếp cận High/Scope”, “Cẩm nang giáo dục mầm mon theo cách tiếp cận Steiner Waldore”.

Nguyễn Quốc Vương

Theo Facebook Tác giả, dịch giả Nguyễn Quốc Vương
Tựa do tòa soạn đặt

Xem thêm cùng tác giả, dịch giả:

• Văn chương ích gì cho cuộc sống hôm nay?
• Quan sát lớp trẻ Việt
• “Tôi có thể làm gì để khuyến khích, giúp đỡ người khác đọc sách?”
• Con cái chúng ta đang học kém đi hay đang sống tồi đi?

Mời xem video: