Reuters: Thỏa thuận Mỹ khai khoáng tại Ukraine sẽ được ký

Thỏa thuận Mỹ hợp tác khai khoáng tại Ukraine sẽ được ký, Reuters đưa tin vài giờ trước dựa theo nguồn tin ẩn danh từ chính quyền Mỹ. Trước đó, cùng ngày Thứ Ba, Fox đưa tin rằng Bộ trưởng Ngân khố Mỹ Bessent khẳng định chưa có kế hoạch ký, sau khi Tổng thống Ukraine Zelensky đã 3 lần định ký nhưng lại không ký thỏa thuận này, bởi vì vẫn còn khúc mắc khi chưa được thỏa mãn yêu sách “bảo đảm an ninh”. Tổng thống Mỹ Trump nói thỏa thuận này là cơ chế hợp tác song phương giúp Mỹ bù đắp cho phí tổn 350 tỷ USD đã chi cho chiến tranh Ukraine. Truyền thông hiện nay miêu tả thỏa thuận này cũng là một bảo đảm an ninh mang tính gián tiếp cho Ukraine, có lợi ích song phương. Tuy nhiên, giáo sư John Mearsheimer nhìn nhận rằng đây là thỏa thuận mà lợi ích hầu như chỉ thuộc về Mỹ. Ông phán đoán rằng sau những việc này thì sự nghiệp chính trị của Zelensky sẽ không còn tương lai.

Dự kiến sẽ ký sau quá tam ba bận

Reuters (Anh) cho hay, theo 4 nguồn thạo tin nói hôm Thứ Ba, thì thỏa thoận Mỹ hợp tác khai khoáng tại Ukraine sẽ được ký. 3 nguồn tin trong đó nói rằng Tổng thống Mỹ Donald Trump dự định sẽ thông báo việc này tại Quốc hội vào tối Thứ Ba (giờ Mỹ), cuộc họp lưỡng đảng đang bắt đầu vào chính thời điểm đăng tin này.

Như tin đã đưa, khi trả lời phỏng vấn Fox News (Anh), Bộ trưởng Ngân khố Mỹ Scott Bessent nói rằng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã 3 lần từ chối ký vào thỏa thuận khai khoáng này.

Mà hôm Thứ Sáu chính là lần kịch tính nhất. Khi đó phía Mỹ đã mở họp báo theo đúng thủ tục ngoại giao thông lệ, và Zelensky đã tới. Nhưng một vụ to tiếng đã xảy ra thay vì một cuộc họp báo ăn mừng, và thỏa thuận đã không được ký. Đây là thỏa thuận đầu tay mang tính chiến lược mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đạt được tại nhiệm kỳ này.

Cách làm của Zelensky đã khiến người Mỹ cảm thấy bị xúc phạm. Theo các báo cáo, Zelensky đã được “mời” ra khỏi Nhà Trắng, và bữa trưa thân mật theo dự kiến đã bị hủy.

“Đây lẽ ra là một ngày tuyệt vời, nhưng đã trở thành pha ghi bàn vào lưới nhà tệ hại nhất trong lịch sử ngoại giao,” ông Bessent bình luận.

Tổng thống Trump sau sự cố này đã đưa ra nhận định rằng Zelensky không có thiện chí hòa bình, cho nên, ông tuyên bố sẽ chỉ làm việc tiếp khi phía Kiev có tín hiệu rõ ràng là có thiện chí muốn chấm dứt chiến tranh vì hòa bình. Nhóm Trump cũng yêu cầu Zelensky có lời xin lỗi rõ ràng.

Đối mặt với việc Mỹ ngừng dòng cung ứng vũ khí và đạn dược, như tin đã đưa, gần nửa ngày trước ông Zelensky đã có thông điệp trên mạng xã hội rằng “Ukraine đã sẵn sàng ký vào bất kỳ lúc nào và theo bất kỳ phương thức nào thuận tiện.” Trong thông điệp này không có lời xin lỗi một cách rõ ràng theo như yêu cầu từ phía Mỹ.

Bảo đảm an ninh

Yêu sách muốn có được bảo đảm an ninh là điểm chết trong khúc mắc ngáng trở thỏa thuận này.

Phía Kiev, là phe yếu thế trên chiến trường, bởi vậy cho đến nay vẫn không được tham dự vào đàm phán Mỹ-Nga, và đất nước bị tàn phá sau chiến tranh ấy đã không còn nhiều thứ có thể đưa cho phương Tây để đổi lấy điều mà mình mong muốn, cho nên, một cách tự nhiên, sẽ muốn trong thỏa thuận khai khoáng có kèm thêm điều khoản bảo đảm an ninh.

Tuy nhiên, đàm phán Mỹ-Nga hiện đang diễn ra, chưa kết thúc, mà trong đó giải quyết chiến tranh Ukraine tuy là phần lớn, nhưng không phải là tất cả. Nhiều nhận định cho rằng, quan hệ Mỹ-Nga cần điều chỉnh lại cho phù hợp với chiến lược lâu dài mà Mỹ mong muốn đạt tới: Hòa hoãn với Nga để tập trung đối đầu với Trung Quốc và giải quyết các vấn đề trong nước.

Đây là một chiến lược quan trọng bậc nhất của Mỹ nói chung, và của chính quyền Trump nói riêng.

Vào thời điểm này, ép buộc Mỹ phải ký vào một thỏa thuận rằng Mỹ sẽ bảo đảm an ninh cho Ukraine theo một cách cụ thể mang tính ràng buộc, thì đó là làm khó cho chính quyền Trump.

Trong dự thảo thỏa thuận ban đầu, có điều khoản quyền khai thác 500 tỷ USD dành cho phía Mỹ. Điều khoản đó đã bị gỡ bỏ trong bản dự thảo cuối cùng, giảm bới sức ép cho phía Ukraine, nhưng mà, điều đó đồng nghĩa rằng Kiev sẽ rất khó ép buộc Mỹ phải cam kết mang tính ràng buộc về bảo đảm an ninh.

Konstantin Kisin, một nhà phân tích và bình luận trung lập, chỉ ra chỗ không hợp lý dẫn tới toàn bộ lập luận của Zelensky không cách nào trở thành hiện thực. Đó là, Zelensky luôn luôn vẽ ra một bức tranh mà trong đó đòi hỏi rằng phe trả giá cho cuộc chiến tranh này phải là Nga, bởi vì theo miêu tả của ông ấy, Nga là quân xâm lược.

Nhưng lịch sử nhân loại này không có diễn ra theo cái lô-gic đó. Lịch sử nhân loại cho thấy rằng, phe phải trả giá cho chiến tranh là phe thua trận. Ngay cả nước Mỹ mà Ukraine đang dựa vào đó, cũng là được lập quốc bằng cuộc di dân xâm lược kèm theo tàn sát có tính diệt chủng người da đỏ bản địa.

Dường như để tránh khỏi bị các khán giả ủng hộ Ukraine chỉ trích, Kisin đã nói rõ rằng ông là người luôn ủng hộ Ukraine kể từ đầu cuộc chiến. Vợ chồng ông đã từng đứng ra quyên góp hàng trăm nghìn bảng Anh, và sau đó thông qua thân nhân và bè bạn ở Ukraine, để đưa đến cho người Ukraine.

Ông cũng nói rằng sau khi xem xong video 10 phút cuối của sự cố Nhà Trắng hôm Thứ Sáu, ông đã có thông điệp lên tiếng chỉ trích chính quyền Trump. Nhưng sau đó, sau khi xem phiên bản toàn bộ video 50 phút, ông đã thay đổi nhận định 180°, và đã nói rằng phía chính quyền Trump đã rất thiện chí giúp đỡ Ukraine, và muốn hòa bình, muốn ký hợp đồng. Tất cả là lỗi ngoại giao của Zelensky. Thậm chí Zelensky đã văng tục chửi bậy trước ống kính truyền thông.

Ông Kisin sinh ra vào thời Liên Xô, và khi còn trẻ đã rời khỏi quốc gia này, hiện nay định cư tại Anh. Ông có nhiều người họ hàng hiện sinh sống ở cả Nga và Ukraine.

Thỏa thuận khai khoáng và số phận của Zelensky

Theo bình luận của đa số các kênh truyền thông, đây là thỏa thuận hai bên cùng có lợi.

Khai khoáng là một hoạt động lâu dài, từ 20 năm trở về sau thì Mỹ mới thu được lãi, cần đầu tư lớn. Trong tình trạng Ukraine hiện nay, ngay cả hệ thống lưới điện cũng bị đánh tàn tạ, dân chúng phần đông không có điện liên tục 24 mỗi ngày, thế thì, một hợp tác lâu dài sẽ đem lại thúc đẩy kinh tế phát triển. Sự hiện diện của Mỹ tại Ukraine được hiểu là một bảo đảm an ninh có tính gián tiếp.

Là một thỏa thuận lớn, mang tính chiến lược khi đem lại các khoáng chất hiếm cho Mỹ, cũng là thỏa thuận lớn đầu tay của chính quyền Trump nhiệm kỳ 2, thì đây cũng là một thỏa thuận có lợi cho Mỹ và cho phe Trump. Có được thỏa thuận này, cũng kèm theo việc hầu hết các mỏ mới sẽ là Mỹ độc quyền, chứ không phải là EU, hay Trung Quốc, hay ai đó. Đây là một thắng lợi cho phía Mỹ.

Bình luận nói chung là như vậy, lợi ích song phương Mỹ-Ukraine.

Nhưng cũng có bình luận trái chiều.

John Mearsheimer, giáo sư về quan hệ quốc tế của Đại học Chicago, khi trả lời phỏng vấn được công bố hôm Thứ Hai, đã nói rằng thỏa thuận khai khoáng này thuần túy có lợi cho Mỹ.

“Tôi không thể hiểu được tại sao Zelensky sẽ ký vào đó. Sẽ là rất ngu (remarkably foolish) khi ký vào đó,” giáo sư Mearsheimer nói.

Giáo sư Mearsheimer cho rằng sự cố hôm Thứ Sáu tại phòng Bầu Dục là sai lầm lớn của Zelensky và nhóm của ông ta, khi nhóm muốn hợp tác với cánh tả Châu Âu, bởi vì Châu Âu không có năng lực chống đỡ cho cuộc chiến ở Mỹ, hoàn toàn không thể.

Khi được hỏi về phỏng đoán về kết cục, thì giáo sư Mearsheimer trả lời rằng đó sẽ là một kết cục mà người dân Ukraine sẽ rất không cam lòng, và sự nghiệp chính trị của Zelensky cũng đến hồi kết thúc.

“Zelensky sẽ không có tương lai thực tế đâu (real future),” giáo sư nhận định. “Ông ta dẫn Ukraine vào cuộc chiến tranh này, ý là nói ông ta đã phối hợp với chính quyền Biden cùng giới tinh hoa Châu Âu, và ông ta đem đến cho Ukraine một kết cục thảm họa (catastrophe). Cuộc chiến tranh này là một thảm họa.”

“Bất kỳ nhà lãnh đạo nào mà đem thảm họa như thế [cho đất nước mình] thì sẽ không ngồi ở đó được lâu.”

“Cho nên câu hỏi bây giờ là KHI NÀO thì ông ấy sẽ rời đi.”

Trái ngược với bức tranh mà truyền thông miêu tả về Zelensky, giáo sư cho rằng hãy nhìn một vị nguyên thủ quốc gia bằng con mắt của người dân quốc gia đó, bằng con mắt của lịch sử khi đánh giá kết quả cuối cùng: “Ông ta đã thất bại việc chăm sóc đất nước của mình … mà đó là nhiệm vụ số 1 [của ông ta]. Ông ta đã không hoàn thành nhiệm vụ đó. Lịch sử sẽ chiểu theo đó mà đánh giá ông ta.”

Nhật Tân

Xem thêm

Zelensky: “Nhóm chúng tôi và tôi sẵn sàng làm việc dưới lãnh đạo của Tổng thống Trump”

Tổng thống Ukraine Zelensky tuyên bố rằng ông muốn hòa bình sớm nhất có thể, sẵn sàng làm việc dưới sự “lãnh đạo mạnh mẽ” của Tổng thống Mỹ Trump.