Vụ kiện chính quyền Trump: Tòa phán bà Cook có thể tiếp tục giữ chức Thống đốc Fed

Vào tối thứ Ba (9/9), một thẩm phán liên bang đã tạm thời ngăn chặn Tổng thống Donald Trump sa thải Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang Lisa Cook khi vụ kiện của bà phản đối việc sa thải bà đang được đưa ra tòa. 

Lệnh ban đêm từ Thẩm phán Liên bang Jia Cobb được đưa ra 2 tuần sau khi Tổng thống Trump tuyên bố sẽ sa thải thống đốc, báo trước một cuộc chiến pháp lý mang tính chính trị cao, động chạm đến các vấn đề về sự cân bằng quyền lực cơ bản giữa ngành tư pháp và hành pháp, có thể có hậu quả rất lớn đối với mức độ ông Trump có thể thay đổi cơ cấu của chính phủ liên bang. 

Tổng thống Trump có thể kháng cáo lệnh này lên tòa án cấp cao hơn, như ông vẫn thường làm. Các vụ kiện liên quan đến các vấn đề hiến pháp quan trọng như thế này cuối cùng thường do Tòa án Tối cao quyết định. 

Cuộc tranh cãi công khai bắt đầu khi giám đốc Cơ quan Tài chính Nhà ở Liên bang (FHFA) William Pulte, đăng trên nền tảng X vào ngày 20/8 một lá thư giới thiệu hình sự cáo buộc bà Cook phạm tội gian lận thế chấp vào tháng 6 và tháng 7 năm 2021, trước khi bà được đề cử và xác nhận vào Hội đồng Thống đốc. 

Nửa giờ sau, Tổng thống Trump đăng bài trên mạng xã hội Truth Social rằng “Cook phải từ chức ngay lập tức!!!” và chia sẻ một đường dẫn đến một bài viết liên quan đến các cáo buộc. 5 ngày sau, Tổng thống Trump đăng một bức thư, đề ngày 25/8 và gửi cho bà Cook, tuyên bố rằng bà “bị cách chức khỏi Hội đồng Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang, có hiệu lực ngay lập tức”.

Hành vi sai trái bị cáo buộc của bà “thể hiện sự cẩu thả nghiêm trọng trong các giao dịch tài chính, đặt ra nghi vấn về năng lực và uy tín của bà với tư cách là một cơ quan quản lý tài chính”, Tổng thống viết trong bức thư. 3 ngày sau, bà Cook đã đệ đơn kiện hiện tại lên tòa án quận ở Quận Columbia. 

Vấn đề cốt lõi trong vụ việc liên quan đến khả năng của tổng thống trong việc cách chức một quan chức Cục Dự trữ Liên bang “có lý do chính đáng”, một thuật ngữ trong Đạo luật Dự trữ Liên bang được thiết kế để cấp một mức độ bảo vệ chính trị nhất định cho các quan chức cấp cao của Fed.

Tòa án đã viết trong ý kiến của mình rằng vì Tổng thống Trump dựa vào hành vi sai trái bị cáo buộc xảy ra trước khi bà Cook được xác nhận để đưa ra lý do sa thải bà – thay vì hành vi trong nhiệm kỳ của bà – nên quyết định sa thải bà Cook của ông không dựa trên “lý do chính đáng” và đi ngược lại ý định của Quốc hội khi họ thông qua luật. 

Nhưng các luật sư của chính phủ nói rằng đó không phải là vấn đề, bởi vì luật cho phép tổng thống có quyền quyết định cách chức bà Cook, và quyết định của ông không phải chịu sự xem xét của tòa án. 

“Điểm mấu chốt là luật quy định Tổng thống có quyền cách chức Thống đốc ‘có lý do chính đáng’”, luật sư của chính phủ viết vào ngày 4/9 trong bản tóm tắt phúc đáp đơn khiếu nại của bà Cook. “Tổng thống đã thực hiện thẩm quyền đó sau khi hành vi sai trái liên quan đến thế chấp của Tiến sĩ Cook bị phanh phui; và không có cơ sở nào trong luật, Hiến pháp, hay các nguyên tắc công bằng để tòa án quận bác bỏ quyết định đó, chứ đừng nói đến việc ra lệnh phục chức”.

Luật sư của chính phủ đã viết trong một bản tóm tắt khác được đệ trình vào ngày 29/8 rằng việc không để tổng thống cách chức bà Cook “sẽ bảo vệ mọi hành vi sai trái nghiêm trọng” và ngăn cản tổng thống “cách chức một Thống đốc bị phát hiện đã phạm tội gian lận tài chính nghiêm trọng – miễn là điều đó xảy ra trước khi xác nhận”.

Nhưng tòa án không đồng ý, viện dẫn hai trường hợp – một vụ gần đây và một vụ từ thế kỷ 19 – thiết lập thẩm quyền của tòa án trong việc xem xét các quyết định của các cơ quan khác trong chính phủ. 

Tòa án viết: “Ngay cả khi một đạo luật ‘ủy quyền tùy ý’ cho một bên hành động, ‘vai trò của tòa án xét xử… vẫn luôn là giải thích độc lập đạo luật và thực hiện ý chí của Quốc hội theo giới hạn hiến pháp”.

“Rõ ràng, thẩm quyền và nhiệm vụ của cơ quan tư pháp là phải nêu rõ luật là gì”, tòa án nói thêm. 

Tòa án đã viết trong ý kiến của mình rằng lý do hợp lý khiến tổng thống không thể cách chức các quan chức Cục Dự trữ Liên bang vì những lý do tùy tiện có liên quan đến mục đích thiết kế của chính cơ quan này. 

“Chính sách tiền tệ lành mạnh thường bao gồm việc hy sinh ngắn hạn vì lợi ích lâu dài của nền kinh tế”, tòa án viết trong phán quyết hôm thứ Ba. “Quốc hội do đó đã thiết kế Cục Dự trữ Liên bang và Hội đồng Thống đốc sở hữu những đặc điểm phản ánh sự tách biệt của họ với các bộ phận khác của chính phủ liên bang, đặc biệt là liên quan đến các quyết định chính sách tiền tệ của Hội đồng”, tòa án viết. 

“Các thành viên hội đồng quản trị được bổ nhiệm theo nhiệm kỳ 14 năm xen kẽ, bất chấp tình trạng khuyết ghế bất ngờ, điều này thường ngăn cản bất kỳ chính quyền đơn lẻ nào bổ nhiệm đa số thành viên của hội đồng quản trị và bảo vệ hội đồng quản trị khỏi ảnh hưởng của đảng phái”.

Nói cách khác, vì Cục Dự trữ Liên bang phải đưa ra những quyết định không được lòng dân nên việc cách ly Cục Dự trữ Liên bang khỏi những ảnh hưởng chính trị là rất quan trọng để có thể đưa ra chính sách tiền tệ tốt. 

Bằng cách đó, “Hội đồng muốn đảm bảo rằng Cục Dự trữ Liên bang sẽ ‘phản ánh, không phải ý kiến của đa số các nhóm lợi ích đặc biệt’, mà là một cơ quan xem xét mọi giai đoạn của đời sống kinh tế quốc gia”, tòa án viết trong ý kiến của mình vào thứ Ba. 

“Phán quyết hôm nay công nhận và tái khẳng định tầm quan trọng của việc bảo vệ sự độc lập của Cục Dự trữ Liên bang khỏi sự can thiệp chính trị bất hợp pháp”, luật sư của bà Cook, Abbe Lowell, cho biết trong một tuyên bố. “Việc cho phép Tổng thống cách chức Thống đốc Cook một cách bất hợp pháp dựa trên những cáo buộc mơ hồ và thiếu căn cứ sẽ gây nguy hiểm cho sự ổn định của hệ thống tài chính của chúng ta và làm suy yếu pháp quyền”.

Xem thêm

Ông Trump: Nếu Thống đốc Fed Lisa Cook không từ chức, tôi sẽ sa thải bà ấy

Tổng thống Mỹ Donald Trump vào thứ Sáu (22/8) tuyên bố rằng nếu Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Lisa Cook không từ chức, ông sẽ sa thải bà.