Kiểm định khí thải xe máy, cuộc “đại thanh lọc” phương tiện cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng

Dự thảo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải ô tô, mô tô và xe máy quy định lộ trình kiểm định khí thải tại Hà Nội và TP HCM từ ngày 1/7/2027. Đối với đa phần người dân thành phố, xe máy vừa là phương tiện đi lại, vừa là công cụ mưu sinh. Một cuộc ‘thanh lọc” phương tiện sẽ tác động mạnh tới nhóm dân nghèo, thu nhập trung bình thấp.

Bộ Nông Nghiệp và Môi trường (NN-MT) đang lấy ý kiến dự thảo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải ô tô, mô tô và xe máy với lộ trình áp dụng.

Theo đó, quy định từ ngày 1/7/2027 bắt đầu thực hiện kiểm định khí thải mô tô, xe máy tham gia giao thông đối với TP Hà Nội, TP HCM; từ ngày 1/7/2028 đối với Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế; từ ngày 1/7/2030 đối với các tỉnh, thành phố còn lại.

Hai thông số khí thải cần kiểm định là Cacbon Monoxit (CO) và Hydrocacbon (HC). CO sẽ được tính theo tỷ lệ % thể tích, HC được đo theo ppm thể tích (một ppm tương đương một g/kg) và được chia làm 4 mức.

Xe môtô (còn gọi xe máy) sản xuất trước năm 2008 áp dụng mức một – mức thấp nhất. Xe sản xuất 2008-2016 áp dụng mức hai. Mức ba áp dụng với xe sản xuất từ năm 2017 đến 30/6/2026; mức bốn cho xe sản xuất sau 1/7/2026. Với xe gắn máy, mức một áp dụng với xe sản xuất trước năm 2016; mức hai với xe sản xuất từ năm 2017 đến 30/6/2027. Xe sản xuất 1/7/2027 áp dụng mức bốn.

Xe môtô, xe gắn máy không đạt yêu cầu khi kiểm định không được lưu hành giống như ôtô hiện nay.

Lộ trình thực hiện kiểm định khí thải: Các chuyên gia băn khoăn “vỡ trận”, các doanh nghiệp tích cực đề xuất tham gia “chuỗi kiểm định”

Ông Trần Hoàng Phong, đại diện Cục Đăng kiểm Việt Nam, Bộ Xây dựng, bày tỏ lo ngại khi đồng loạt kiểm định khí thải xe môtô, xe gắn máy theo lộ trình trên có thể dẫn tới “vỡ trận, không thực hiện được”.

Hiện Hà Nội có 5,6 triệu xe đã đăng ký, TP HCM sau khi sáp nhập khoảng 8,6 triệu. Theo tính toán, trung bình mỗi xe mất khoảng 7 phút đo khí thải thì Hà Nội cần khoảng 400 và TP HCM 600 cơ sở kiểm định. Hiện Hà Nội, TP HCM có 70 cơ sở kiểm định ôtô, nếu dùng để kiểm định xe máy cũng phải cơ cấu, đầu tư lại cơ sở vật chất, đào tạo con người.

“Với số xe lớn và thực trạng như vậy, để kiểm định khí thải xe máy đồng loạt vào một thời điểm thì nguy cơ tắc nghẽn là rất lớn“, ông Phong nói.

Ông Phong kiến nghị nên triển khai trước với xe phát thải cao, sản xuất trước năm 2009. Số xe loại này ở Hà Nội là hơn 2 triệu, TP HCM hơn 3 triệu, phù hợp với năng lực hiện tại có thể đảm đương.

Ngược lại, ông Trần Công Hoan – Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm định 19.03V tại Láng Thượng, Đống Đa, Hà Nội cho rằng việc kiểm định xe máy sẽ diễn ra nhanh chóng, không ảnh hưởng nhiều tới đời sống, sinh hoạt của người dân. Những xe đạt tiêu chuẩn sẽ lưu thông bình thường. Những xe không đạt tiêu chuẩn sẽ phải sửa chưa, thay thế phụ tùng cho đến khi đạt kiểm định khí thải xe máy theo quy định mới được phép lưu thông.

Trước đó, Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) cũng kiến nghị tham gia vào công đoạn kiểm định khí thải xe máy. Các doanh nghiệp thuộc VAMM hiện có khoảng 1.768 trạm bảo dưỡng, năng lực kiểm định mỗi trạm là 19.600 xe mỗi năm, công suất kiểm định tối đa trên toàn quốc là 34,6 triệu xe.

Các doanh nghiệp thuộc hiệp hội sẵn sàng sẽ lên phương án đầu tư trang thiết bị tại các cơ sở bảo dưỡng để kiểm định. Mỗi trạm sẽ đầu tư thiết bị đo khí thải tự động trị giá 200-300 triệu đồng, công suất đo được 80 xe máy mỗi ngày. Mỗi xe máy khi kiểm định khí thải mất 5-10 phút, thiết bị đo sẽ tự động in kết quả, tránh được tác động của con người.

Siết chặt tiêu chuẩn khí thải xe máy, người nghèo cần sự chuẩn bị

VAMM nhận định nếu áp dụng tiêu chuẩn khí thải đồng loạt trên toàn quốc thì sẽ có khoảng 0,7% số xe lưu hành cần thay thế. Việc này ảnh hưởng đến đời sống người dân, đặc biệt là người nghèo do xe máy vẫn là phương tiện mưu sinh chính.

Ở một diễn biến khá liên quan, ngày 9/6, Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Trần Sỹ Thanh đã làm việc với VAMM về lộ trình chuyển đổi xe máy chạy xăng sang xe máy chạy điện.

Tại chủ trương này, Bà Sayaka Arai, Chủ tịch Hiệp hội VAMM cho rằng, việc chuyển đổi xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch sẽ tác động lớn đến đi lại và mưu sinh của hàng triệu người dân thành phố. Ngoài ra, có khoảng 2.000 đại lý, 200 nhà cung cấp phụ tùng, hàng trăm nghìn nhân viên sẽ bị ảnh hưởng và có nguy cơ mất việc nếu chuyển đổi đột ngột.

Bà Sayaka Arai cũng nêu ra những lo ngại về hạ tầng sạc dành cho xe điện hiện nay tại Hà Nội chưa bảo đảm, nên người dân chỉ có lựa chọn duy nhất là sạc tại nhà hoặc trung tâm thương mại. Điều đó dẫn đến những lo ngại về việc quá tải hệ thống sạc điện, đặc biệt là tại các khu chung cư cũ, có thể dẫn đến chập, cháy, gây mất an toàn…

“Người dân phải tốn một khoản tiền lớn nếu chuyển đổi sang xe máy điện, trong khi đó thành phố chưa có chính sách hỗ trợ”, bà Sayaka Arai nói và đề nghị TP Hà Nội có lộ trình phù hợp, khả thi để đến năm 2030 chuyển đổi từ xe xăng sang xe máy điện.

Với sự quan tâm của VAMM, Chủ tịch UBND TP Hà Nội cho biết, thành phố sẽ xem xét thời điểm triển khai việc chuyển đổi xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang xe điện, nhưng không thể trì hoãn quá lâu. Trong đó, lộ trình giảm xe máy đã được công bố từ 2017 và thành phố sẽ không thay đổi.

Có thể nói, cả hai chính sách, gồm kiểm định khí thải xe máy và đề án chuyển đối xe máy chạy xăng sang chạy điện, sẽ tạo ra một cuộc thanh lọc lớn, nhiều xe máy đời cũ sẽ phải tu sửa hoặc dừng lưu thông, có thể tác động mạnh tới một bộ người dân thu nhập trung bình thấp.