Phân tích: Tại sao ĐCSTQ lại nhượng bộ về vấn đề TikTok?

Vương Hách
•
Thứ Năm, 18/09/2025

Vào ngày 15/9, các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung tại Madrid đã đạt được bước đột phá trong việc giải quyết vấn đề TikTok. Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Scot Bessent tuyên bố rằng Hoa Kỳ và Trung Quốc đã đạt được một thỏa thuận khung về TikTok, theo đó quyền sở hữu các hoạt động của TikTok tại Hoa Kỳ sẽ được chuyển giao cho Hoa Kỳ kiểm soát. Thỏa thuận này sẽ cho phép TikTok tiếp tục hoạt động tại Hoa Kỳ; Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ có cuộc điện đàm vào thứ Sáu (19/9) để hoàn tất thỏa thuận.

Bước đột phá này chủ yếu nhờ vào những nhượng bộ từ phía Trung Quốc. Vương Kinh Đào, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Không gian mạng Trung Quốc, người tham gia đàm phán, phát biểu tại một cuộc họp báo: “Cả hai bên đã đạt được sự đồng thuận cơ bản về việc giải quyết vấn đề TikTok thông qua việc thuê ngoài hoạt động bảo mật dữ liệu người dùng và nội dung của TikTok tại Hoa Kỳ, cũng như cấp phép các quyền sở hữu trí tuệ như thuật toán. Chính phủ Trung Quốc sẽ xem xét và phê duyệt các vấn đề liên quan đến việc xuất khẩu công nghệ và cấp phép sở hữu trí tuệ của TikTok theo quy định của pháp luật”.

Về lý do chính quyền Trung Quốc nhượng bộ, theo lời của đại diện đàm phán Trung Quốc Lý Thành Cương, thông qua việc thảo luận về vấn đề TikTok, cả hai bên đều nhận thức rõ hơn tầm quan trọng của mối quan hệ kinh tế thương mại ổn định và lành mạnh giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ. “Lý do Trung Quốc đồng ý đạt được sự đồng thuận liên quan với Hoa Kỳ là vì chúng tôi đã đánh giá và nhận định rằng sự đồng thuận này phù hợp với lợi ích của cả hai bên”.

Điều này ngụ ý ít nhất hai điều: Thứ nhất, Trung Quốc không thể sống thiếu công nghệ và thị trường Mỹ, và chính quyền Trung Quốc không thể chịu đựng được một cuộc Chiến tranh Thuế quan Mỹ-Trung 2.0. Thứ hai, chính quyền Trump rất nghiêm túc và không dễ bị lừa. Chính quyền Trung Quốc không thể làm mất lòng chính quyền Trump và sẽ buộc phải nhượng bộ đáng kể. Nói cách khác, chính quyền Trump nắm quyền chủ động trong quan hệ Mỹ-Trung và các cuộc đàm phán kinh tế thương mại Mỹ-Trung, và Trung Quốc buộc phải nghe theo Mỹ.

Tất nhiên, chính quyền Trump cũng đã chuẩn bị sẵn ‘hỏa lực’ cho các cuộc đàm phán Madrid.

Vào ngày 12/9, giờ địa phương, Cục Công nghiệp và An ninh (BIS) thuộc Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã công bố các sửa đổi đối với Quy định Quản lý Xuất khẩu (EAR), bổ sung 32 thực thể vào Danh sách Thực thể, trong đó có 23 thực thể đến từ Trung Quốc (bao gồm 13 công ty liên quan đến chất bán dẫn và mạch tích hợp). BIS nhấn mạnh rằng các thực thể được thêm vào Danh sách Thực thể phải xin giấy phép cho tất cả các mặt hàng thuộc phạm vi EAR, với “giả định từ chối” đối với các giấy phép. Một số công ty cũng được đánh dấu bằng Chú thích 4, cho biết các mặt hàng sản xuất của họ liên quan đến siêu máy tính và công nghệ AI cũng nằm trong diện kiểm soát. Nói một cách đơn giản, các công ty bán dẫn này đã bị cắt đứt khỏi chuỗi cung ứng ở nước ngoài.

Đây thực sự là một đòn răn đe. Trên thực tế, Trung Quốc đã quá quen với những biện pháp mạnh tay của chính quyền Trump. Chính phủ Mỹ lần đầu mở rộng kiểm soát xuất khẩu công nghệ bán dẫn sang Trung Quốc là vào nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump. Sau đó, chính quyền Biden tiếp tục chính sách của Trump, đưa thêm nhiều thực thể Trung Quốc vào danh sách kiểm soát xuất khẩu, đồng thời tăng cường các biện pháp kiểm soát công nghệ đối với chip tiên tiến và các thiết bị sản xuất bán dẫn (SME), cùng với việc đạt được thỏa thuận với Nhật Bản và Hà Lan để đồng bộ hóa các biện pháp kiểm soát xuất khẩu.

Tính đến ngày 31/3/2025, Danh sách Thực thể của BIS Hoa Kỳ bao gồm 3.351 thực thể, trong đó 1.065 thực thể có trụ sở chính tại Trung Quốc, chiếm gần 1/3. Danh sách Trừng phạt Kinh tế (SDN) của Bộ Tài chính Hoa Kỳ bao gồm 17.712 thực thể, trong đó 890 thực thể đặt tại Trung Quốc. Rõ ràng, một trong những mục tiêu chính của cuộc tấn công của Hoa Kỳ là chính quyền Trung Quốc.

Tuy nhiên, trong nhiệm kỳ thứ hai của Trump, các chính sách kiểm soát xuất khẩu chip sang Trung Quốc đã được điều chỉnh, với cả các biện pháp thắt chặt lẫn nới lỏng. Vào ngày 25/3, Cục Công nghiệp và An ninh (BIS) thuộc Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã ban hành 2 quy định được đề xuất, đưa tổng cộng 54 thực thể và cá nhân Trung Quốc vào Danh sách Thực thể; yêu cầu các công ty EDA và H20 của Nvidia phải xin giấy phép bán hàng tại Trung Quốc; cùng các biện pháp khác. Trong quá trình đàm phán thuế quan Trung-Mỹ, BIS đã gỡ bỏ các yêu cầu cấp phép đối với các công ty EDA và chấp thuận việc Nvidia và AMD bán chip AI cho Trung Quốc (với điều kiện chính phủ Hoa Kỳ được hưởng 15% lợi nhuận).

Sự điều chỉnh này hoàn toàn phù hợp với binh pháp Tôn Tử — “vây ba chừa một”. Tức là không dồn kẻ địch vào đường cùng khiến chúng như “con thú trong lúc khốn cùng vẫn vùng vẫy”, mà khi bao vây kẻ địch thì cố ý để lại một lối thoát, dụ địch tháo chạy qua lối đó, từ đó tiêu diệt chúng trong lúc đang di chuyển.

Nhìn vào hàng loạt hành động của chính quyền Trump kể từ khi phát động Chiến tranh thuế quan Mỹ-Trung 2.0, chính quyền Trung Quốc không thể chiến đấu hoặc trốn thoát, đã kiệt sức và phải chạy đôn chạy đáo.

Tất nhiên, chính quyền Trung Quốc đã rất cứng rắn trong vấn đề TikTok và chưa hề nhượng bộ trong một thời gian dài. Họ đã ngay lập tức trả đũa Hoa Kỳ vào ngày 12/9, chẳng hạn như tuyên bố rằng kể từ ngày 13/9/2025, họ sẽ khởi động một cuộc điều tra chống phân biệt đối xử của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc trong lĩnh vực mạch tích hợp, và tiến hành một cuộc điều tra chống bán phá giá đối với các chip analog nhập khẩu có nguồn gốc từ Hoa Kỳ. Vào ngày 15/9, trong quá trình đàm phán, họ đã “tiến hành thêm một cuộc điều tra” đối với công ty Nvidia của Hoa Kỳ với lý do “chống độc quyền”.

Nhưng tất cả chỉ là lời nói suông. Để giữ thể diện và có thể mặc cả với Hoa Kỳ, Trung Quốc cuối cùng sẽ phải nhượng bộ và đạt được thỏa thuận về vấn đề TikTok.

Tất nhiên, chính quyền Trung Quốc không cam tâm. Tại cuộc họp báo sau vòng đàm phán ở Madrid, trưởng đoàn đàm phán phía Trung Quốc, ông Lý Thành Cương, cho biết Trung Quốc ghi nhận việc sau hàng loạt cuộc đàm phán kinh tế thương mại giữa hai bên, phía Mỹ vẫn liên tục mở rộng các biện pháp trừng phạt đối với các thực thể Trung Quốc, và phía Trung Quốc đã bày tỏ quan ngại nghiêm trọng với Mỹ trong cuộc gặp.

Từ bao giờ mà một Trung Cộng vốn luôn ngang ngược, lại phát biểu với giọng điệu yếu ớt đến thế?

Từ khóa thỏa thuận thương mại TikTok