Đầu tháng Chín, sáu doanh nghiệp quang điện (năng lượng mặt trời) tại các tỉnh Giang Tô và Chiết Giang đã bị tòa án ra phán quyết cho phá sản hoặc tiến hành tái cơ cấu do khủng hoảng nợ, thêm một doanh nghiệp khác bước vào giai đoạn tiền tái cơ cấu. Nhiều người được phỏng vấn cho biết gần đây xuất hiện dấu hiệu nhiều doanh nghiệp quang điện và doanh nghiệp phụ trợ đồng loạt đóng cửa.

r shutterstock 1901854702
Giang Tây, Trung Quốc – Ngày 5/1/2021: Công nhân vận hành thiết bị để sản xuất bảng mạch quang điện tại một xưởng sản xuất của một công ty công nghệ năng lượng xanh ở Cửu Giang, tỉnh Giang Tây. (Nguồn: humphery/Shutterstock)

Ngày 1/9, Công ty TNHH Năng lượng Mặt trời Nguyên Thăng Giang Tô do công ty mẹ là Tập đoàn Năng lượng Mặt trời Nguyên Thăng Giang Tô nộp đơn xin phá sản lên Tòa án thành phố Như Cao. Công ty này thành lập năm 2023, người kiểm soát thực tế là ông Ngô Đạo Nguyên, thuộc Tập đoàn Nguyên Thăng, hoạt động trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh thiết bị và linh kiện quang điện, cho thuê thiết bị phát điện mặt trời. Theo thông báo của tòa Như Cao, công ty còn 31 vụ thi hành án chưa giải quyết với số tiền khoảng 180 triệu nhân dân tệ.

Ngày 3/9, Công ty TNHH Kỹ thuật Lắp đặt Quang điện Tử Tinh Phong Thường Châu bị Tòa án quận Kim Đàm thụ lý đơn phá sản. Sau khi tin này lan ra, một số nhà cung cấp lo ngại không thu hồi được khoản phải thu nên nhanh chóng nộp hồ sơ đòi nợ.

Cùng ngày, công ty niêm yết Hoa Đông Trọng Cơ thông báo, công ty con Quang Đông Quang Năng (Từ Châu) đã bước vào tái cơ cấu phá sản và công khai tìm nhà đầu tư. Hoa Đông Trọng Cơ cho biết, công ty này và công ty mẹ Vô Tích Hoa Đông Quang Năng có tổng nợ vượt 1,1 tỷ nhân dân tệ. Năm năm trước, Hoa Đông Trọng Cơ từng mạnh tay lấn sân sang ngành quang điện, được coi là hình mẫu chuyển đổi, nay rơi vào vòng tái cơ cấu tư pháp.

Nguồn tin tiết lộ với Epoch Times rằng các doanh nghiệp này phần lớn là dự án vật liệu mới được địa phương trọng điểm hỗ trợ, nhưng do đứt gãy dòng tiền, từ mùa xuân năm nay phần lớn nhân viên đã bị cho nghỉ, chỉ còn lại ít người trong tình trạng “tạm nghỉ”, hoạt động thực tế đã đình trệ.

Ngoài ra, Công ty TNHH Công nghệ Năng lượng Mới Bổng Kiệt Dương Châu bị tòa án lập án tiền tái cơ cấu theo đơn của Ngân hàng Công Thương Trung Quốc chi nhánh Tô Châu; Công ty TNHH Vật liệu Mới Tân Đạt Thụ Dương cũng đã được tòa án chấp nhận tái cơ cấu và công bố tuyển nhà đầu tư.

Ông Chu, người phụ trách một nhà máy vật liệu phụ trợ quang điện ở Thường Châu, cho biết ngành này cạnh tranh khốc liệt, giá đơn hàng liên tục giảm, nhiều doanh nghiệp đã lỗ nặng.

Ông nói: “Hai năm qua, nhiều công ty bị các tập đoàn lớn ép giá tới 30%, cuối cùng ngay cả tiền công và tiền điện cũng không đủ. Nhà nước ngày nào cũng nói chống độc quyền, nhưng thực sự độc quyền thị trường vẫn là doanh nghiệp nhà nước.” Ông cho rằng việc doanh nghiệp vừa và nhỏ phá sản chỉ là vấn đề thời gian, đây không phải lỗi quản lý riêng lẻ mà là hệ quả của cạnh tranh ác liệt trong ngành.

Cơ cấu chuỗi cung ứng cho thấy các tập đoàn trung ương và doanh nghiệp nhà nước chiếm ưu thế ở khâu tài nguyên thượng nguồn và đầu cuối nhà máy điện. Trong danh sách “Mười doanh nghiệp quang điện hàng đầu”, doanh nghiệp nhà nước và trung ương chiếm khoảng một nửa.

Ngày 10/9, Công ty TNHH Bán thiết bị Quang điện Cực Thịnh (Chiết Giang) nộp đơn phá sản, được Tòa án quận Kha Thành, thành phố Khúc Châu thụ lý. Tài liệu cho thấy công ty này vốn đăng ký chỉ vài triệu nhân dân tệ nhưng hai năm qua nhận nhiều đơn phân phối thiết bị. Trong bối cảnh giá giảm, áp lực giảm giá trị hàng tồn kho và dòng tiền cùng lúc tăng cao, rủi ro kinh doanh nhanh chóng lộ rõ.

Ông Mâu (hóa danh), một nhà quan sát ngành ở Chiết Giang, nhận định kinh tế Trung Quốc “đã thành một mớ hỗn độn”. Ông nói: “Từ thiếu công suất đến dư thừa công suất chỉ mất một năm. Cuộc chiến giá cả đã thiêu rụi dòng tiền và cơ hội sống còn của các doanh nghiệp nhỏ.”

Ông cũng tiết lộ năm nay nhiều công ty quang điện đã chuyển sang Ấn Độ hoặc Ả Rập Saudi xây nhà máy, như công ty Năng Lượng Tinh Khoa đã khởi động dự án xây nhà máy ở Ả Rập Saudi.

Tại một diễn đàn ngành năng lượng mới gần đây, bà Tiền Tinh – Phó chủ tịch công ty Năng Lượng Tinh Khoa – cho rằng sau năm 2025, rủi ro lớn nhất của ngành quang điện không phải là dư thừa công suất mà là môi trường thương mại toàn cầu bất định.

Bà nói: “Ngoài Trung Quốc, nhiều quốc gia có thể đóng cửa thị trường. Rủi ro trong tương lai là không còn thị trường, dù hiệu suất tốt hay giá rẻ, họ cũng không mua. Đó mới là rủi ro đáng sợ nhất.” Bà nhấn mạnh nhà máy tại Ả Rập Saudi là chỉ tiêu quan trọng của công ty trong năm 2025.

Dữ liệu khảo sát cho thấy một số doanh nghiệp quang điện đầu ngành tại Trung Quốc Đại Lục trong năm 2024 đã cắt giảm gần 1/3 nhân sự. Tình trạng dư thừa công suất và giá bán giảm làm lợi nhuận co hẹp, buộc nhiều nhà máy phải dừng hoặc hạn chế sản xuất.

Ông Triệu Hồng (hóa danh), quản lý một công ty cung ứng thiết bị ở Chiết Giang, thừa nhận thời kỳ ngành bùng nổ, vốn và chính quyền địa phương đều mải mê mở rộng sản xuất, “gần như không ai hỏi nhu cầu thực sự là bao nhiêu”. Một số công ty đã phóng đại dự báo công suất trong quá trình huy động vốn, khiến nợ phình to nhanh chóng, “ngân hàng cũng sẵn lòng cho vay, nhà xưởng xây chưa đến hai năm đã bỏ không”.

Chuyên gia phân tích Vương Tiệp, người theo dõi thị trường quang điện lâu năm, cho rằng cái gọi là “loại bỏ năng lực sản xuất kém chất lượng” thực chất là sự phân chia lợi ích. “Các tập đoàn lớn kêu gọi cạnh tranh lý tính, nhưng họ cũng dùng chiến lược giá rẻ để chèn ép không gian sống của các doanh nghiệp nhỏ. Bây giờ mới nói ưu tiên chất lượng thì đã quá muộn.”

Ông Vương cũng nhận định năng lượng mới từng là ngành được chính quyền Trung Quốc trợ cấp mạnh để thúc đẩy kinh tế và xuất khẩu, nhưng làn sóng phá sản doanh nghiệp quang điện liên tiếp vào tháng 9/2025 cho thấy ngành này có số phận tương tự xe điện. Ông dự đoán nửa cuối năm sẽ còn nhiều doanh nghiệp quang điện bị loại bỏ: “Đó là xu thế tất yếu”.