Tin lời chính phủ đầu tư tại Lào, nhiều nhà đầu tư TQ có nguy cơ mất trắng
- Lý Tịnh, Cố Hiểu Hoa
- •
Dự án hợp tác phát triển khu kinh tế “Mohan-Moten” giữa Trung Quốc và Lào là một dự án trọng đại do lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) Tập Cận Bình trực tiếp thúc đẩy. Tuy nhiên, hơn 10 doanh nghiệp Trung Quốc trong khu vực Lào gần đây vì không thể lấy được giấy phép kinh doanh hợp pháp mà đang đối mặt với nguy cơ đóng cửa. Những nhà đầu tư này từng được chính quyền Trung Quốc cam kết và tuyên truyền hỗ trợ, nhưng hiện nay Chính phủ Lào gây áp lực lên quyền lợi nhà đầu tư, trong khi các cơ quan Chính phủ Trung Quốc lại thoái thác trách nhiệm, khiến các nhà đầu tư Trung Quốc chịu thiệt hại lớn.
Bộ Công an Lào đột xuất kiểm tra khu kinh tế đặc biệt, doanh nghiệp Trung Quốc rơi vào bế tắc
Khu hợp tác kinh tế “Mohan-Moten” nằm ở biên giới giữa tỉnh Vân Nam, Trung Quốc và tỉnh Luang Namtha, Lào, được phê duyệt thành lập vào tháng 3/2016 bởi Hội đồng Nhà nước Trung Quốc. Là điểm mấu chốt trong sáng kiến “Vành đai và Con đường” của ĐCSTQ, khu hợp tác này là dự án trọng đại do lãnh đạo ĐCSTQ Tập Cận Bình trực tiếp thúc đẩy, định vị là cửa ngõ mở ra bán đảo Đông Nam Á.
Khu kinh tế Moten nằm ở phía bắc tỉnh Luang Namtha – Lào, nơi cũng do một đảng độc quyền cai trị, liền kề cửa khẩu Mohan của tỉnh Vân Nam – Trung Quốc (Khu phát triển kinh tế Mohan). Từ năm 2012, khu này do Tập đoàn Hải Thành Vân Nam phát triển, thực hiện chính sách miễn thuế “trong lãnh thổ nhưng ngoài biên giới”.
Trong Hội chợ Nhập khẩu Quốc tế Thượng Hải năm 2022, khu kinh tế Moten thông qua Sở Thương mại tỉnh Vân Nam phối hợp kêu gọi đầu tư, cam kết tự phê duyệt các dự án như trường học, bệnh viện, đồng thời thiết lập “trung tâm dịch vụ một cửa” hỗ trợ doanh nghiệp làm thủ tục. Trong đó, cam kết phát triển ngành hỗ trợ sinh sản, đặc biệt là dịch vụ thụ tinh trong ống nghiệm, thu hút nhiều nhà đầu tư, trong đó có Bệnh viện Thái Chẩn.
Tuy nhiên, tháng 10/2024, Bộ Công an Lào đột xuất kiểm tra khu kinh tế Moten, phát hiện nhiều đơn vị trong đó có Bệnh viện Thái Chẩn mặc dù có đăng ký doanh nghiệp và đăng ký thuế, nhưng chưa có giấy phép hỗ trợ sinh sản do Bộ Y tế Lào cấp, hoạt động trái phép.
Theo pháp luật Lào, hoạt động hỗ trợ sinh sản phải có giấy phép Bộ Y tế, hiện chỉ có một bệnh viện công được cấp phép, bệnh viện tư nhân không có giấy phép này.
Đầu tư lớn đối mặt với nguy cơ mất trắng, nhà đầu tư kể lại “bi kịch”
Một nhà đầu tư Trung Quốc tên Dương Lực Vĩ (tên giả) trong cuộc phỏng vấn với Epoch Times đã tiết lộ những rủi ro và khó khăn ông gặp phải khi đầu tư bệnh viện hỗ trợ sinh sản trong khu hợp tác kinh tế “Mohan-Moten”.
Dương Lực Vĩ ban đầu bị thu hút bởi dự án được tuyên truyền là dự án hợp tác quốc gia giữa Trung Quốc và Lào, được Sở Thương mại tỉnh Vân Nam cùng các cơ quan liên quan lưu ý, điều này đã làm ông yên tâm ban đầu.
Khi dự án phát triển, ông nhận thấy đơn vị quản lý dự án là Tập đoàn Hải Thành Vân Nam bị gọi là “găng tay trắng của chính quyền địa phương”, còn khu Moten nổi tiếng với các tin đồn tiêu cực như cờ bạc. Mặc dù dự án được các cơ quan Chính phủ Trung Quốc ghi nhận, nhưng trong thực tế vận hành có nhiều vấn đề.
Đặc biệt, trong hội nghị kêu gọi đầu tư tháng 11/2020, dự án cam kết chỉ phát hành 5 giấy phép hỗ trợ sinh sản cho khu vực, điều này rất có sức hấp dẫn trong bối cảnh trong nước thiếu giấy phép.
Dương Lực Vĩ tin rằng khi “hàng rào vật lý” trong khu hợp tác hoàn thiện, người có chứng minh nhân dân sẽ được tự do ra vào, tương đương với việc có một giấy phép hỗ trợ sinh sản trong nước.
Tuy nhiên thực tế phức tạp hơn nhiều. Ông ký hợp đồng thuê đất năm 2023 và chính thức khai trương năm 2024. Nhưng mới đến tháng 10 cùng năm, Bộ Công an Lào đột ngột kiểm tra và phát hiện nhiều bệnh viện, trong đó có bệnh viện ông, về giấy phép có vấn đề, một số bệnh viện đã bị đóng cửa trước đó.
Ông nghi ngờ việc 13 doanh nghiệp cùng gặp vấn đề không phải cá biệt, mà là do thiết kế thể chế hoặc phối hợp giữa chính phủ không thông suốt.
Trong cuộc phỏng vấn, ông liệt kê khó khăn trong quá trình điều tra: một mặt tài liệu do phía Trung Quốc phát hành trở thành căn cứ chính, mặt khác thông tin từ phía Lào không minh bạch; Ủy ban quản lý liên hợp Trung-Lào gần như không hoạt động, thiếu sự tham gia thực chất từ phía Lào.
Dù ông đã liên hệ Đại sứ quán Trung Quốc, Sở Thương mại tỉnh Vân Nam, Văn phòng Ngoại vụ Thượng Hải để phối hợp, tiến triển rất ít, thậm chí được khuyên giải quyết bằng con đường pháp lý, nhưng ông cho rằng điều này gần như không thể.
中老合作区磨丁政府主席周昆承认所谓特区招商政策老挝国会没通过，老挝公安部可以来钓鱼执法，被招商诈骗不是什么多大的受害者，这是发展中国家的现实，告到北京中央也没毛用。 pic.twitter.com/RylBxB4n4b
— PACCLINIC HOSPITAL (@pacclinic) July 9, 2025
Hơn 10 doanh nghiệp Trung Quốc bị buộc đóng cửa hoặc hoạt động ngầm
Cùng lúc đó, Bệnh viện quốc tế Thái Chẩn tại Moten cũng vì thông báo phải dời đi mà gần như đóng cửa, nhà sáng lập Đổng Thọ Vĩ đối mặt nguy cơ mất trắng hơn 20 triệu nhân dân tệ đầu tư (~ 74 tỷ VNĐ).
Công ty phát triển khu kinh tế Moten gửi thư cho biết bệnh viện Thái Chẩn từ ngày 1/3/2025 đã chậm thanh toán tiền thuê, điện nước, phí dịch vụ tổng cộng 150.500 nhân dân tệ, yêu cầu dọn khỏi mặt bằng trước ngày 13/8.
Ông Đổng Thọ Vĩ gần đây trả lời tờ Cai Xin rằng: “Chúng tôi không cố ý nợ tiền thuê, mà do khu Moten áp dụng chính sách ưu đãi giả tạo để thu hút đầu tư, bệnh viện không thể xin giấy phép nên không thể hoạt động. Chúng tôi hy vọng khu kinh tế có giải pháp xử lý.”
Cùng hoàn cảnh với ông còn có hơn 10 tổ chức y tế Trung Quốc khác tại Moten, đều bị buộc đóng cửa hoặc hoạt động ngầm do giấy phép.
Theo báo Cai Xin, có hơn 10 tổ chức y tế Trung Quốc tại khu kinh tế Moten, do không có giấy phép y tế tương ứng do Bộ Y tế Lào cấp, bị buộc đóng cửa hoặc chỉ có thể hoạt động ngầm, gây áp lực lớn và thiệt hại tiềm tàng cho nhà đầu tư.
Nghi ngờ “bẫy chính sách”, Tập đoàn Hải Thành bị chỉ trích là “găng tay trắng” của chính phủ
Phân tích sâu sự kiện này cho thấy có vấn đề thể chế sâu xa.
Nhà đầu tư Trần Chí Thành (tên giả) trong cuộc phỏng vấn ngày 16/9 với Epoch Times cho biết, từ năm 2019 khi các doanh nghiệp đầu tiên vào khu, các cơ quan hai nước đều biết rõ tính chất và rủi ro dự án nhưng không giám sát hiệu quả, thậm chí có “bẫy chính sách” đặt nhà đầu tư Trung Quốc vào rủi ro.
Ông Trần Chí Thành tiết lộ phía Lào giao quản lý dự án cho Tập đoàn Hải Thành Vân Nam, tập đoàn này được gọi là “găng tay trắng” của chính quyền. Hải Thành được cho tiếp nhận dự án không qua đấu thầu công khai, từng có tin tức xấu về hoạt động tại Lào. Tuy nhiên, Hải Thành cho biết đã hoàn thành thủ tục đăng ký đầu tư nước ngoài với Sở Thương mại Vân Nam, Ủy ban Phát triển và Cục Quản lý Ngoại hối, ám chỉ dự án được chính quyền biết và ủng hộ rõ ràng.
Khu hợp tác kinh tế được quảng bá là “dự án quốc gia”, tuyên bố có thể ra vào bằng chứng minh nhân dân tự do, đồng thời cam kết cấp giấy phép hỗ trợ sinh sản hiếm, thu hút nhiều nhà đầu tư Trung Quốc, trong đó có ông Trần Chí Thành.
Tuy nhiên, sau khi nhận cuốn giới thiệu và được dành trước quyền lợi “giấy phép sinh sản”, ông phát hiện thực tế khác xa quảng cáo. Số giấy phép từ 5 ban đầu tăng lên hơn 10, quy trình cấp phép có nhiều nghi vấn.
Năm 2022, tỉnh Vân Nam tổ chức hội nghị xúc tiến tại Thượng Hải, thời đó giám đốc Sở Thương mại Vân Nam Lý Thừa Đạt và các quan chức xác nhận kế hoạch “hàng rào vật lý” và phối hợp liên ngành.
Dựa trên đó, ông Trần Chí Thành ký hợp đồng thuê đất năm 2023, năm sau tổ chức lễ khai trương, bệnh viện được quảng bá chính thức.
Tuy nhiên tháng 10 năm ngoái, Bộ Công an Lào kiểm tra đột xuất khu hợp tác, phát hiện nhiều doanh nghiệp vi phạm giấy phép, hai bệnh viện bị phong tỏa.
Điều đáng ngạc nhiên là luật Lào cấm bệnh viện tư nhân hoạt động hỗ trợ sinh sản, chỉ cho phép bệnh viện công làm việc này, nhưng giấy phép do Ban quản lý Khu kinh tế Namtha và Bộ Kế hoạch Đầu tư cấp cho ông Trần Chí Thành lại bao gồm lĩnh vực này, mâu thuẫn với quy định Bộ Y tế Lào.
Ông cho rằng đây là sự quản lý lỏng lẻo của Chính phủ Lào và sơ suất trong thẩm định đầu tư của phía Trung Quốc.
Ông Trần chỉ ra Trung Quốc trong phối hợp không thừa nhận sai lầm, đề xuất “sao chép” giấy phép bị ông từ chối. Ông cho rằng từ năm 2019 đến nay, 2 chính phủ đều biết dự án có vấn đề nhưng thiếu giám sát, tạo “bẫy chính sách” khiến nhà đầu tư Trung Quốc chịu thiệt hại.
Phản ánh lên Bộ Ngoại giao Trung Quốc nhưng chưa có kết quả
Hiện Trần Chí Thành đã phản ánh tình hình lên Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Văn phòng Ngoại vụ Thượng Hải can thiệp phối hợp, nhưng chưa có giải pháp rõ ràng. Ông nhấn mạnh đây không chỉ là vấn đề doanh nghiệp, mà là hệ quả của thiết kế thể chế và giám sát yếu kém, mong truyền thông đưa tin để cảnh báo nhà đầu tư khác.
Ông Trần nói khu Moten vốn có nền kinh tế yếu, chủ yếu dựa vào cờ bạc, mại dâm và các ngành kinh tế “màu xám”. Khi các ngành này suy giảm hoặc bị hạn chế, cộng với thị trường bất động sản trầm lắng, khu hợp tác phải đối mặt với nhiều thách thức.
Ông cho biết về lĩnh vực y tế, dự án cố gắng lấy chính sách ưu đãi của Hải Nam làm mẫu, thu hút ngành đặc thù, nhưng thiếu giám sát và chính sách rõ ràng dẫn đến tình trạng hiện nay.
Ngày 16/9, phóng viên Epoch Times gọi điện tới Văn phòng kêu gọi đầu tư Moten, một nhân viên nói họ không phụ trách vấn đề liên quan đến 13 doanh nghiệp. Phóng viên gọi điện cho Giám đốc Trương Dược Phượng và Phó giám đốc Lý Cương nhưng không ai bắt máy.
Xem thêm
Từ khóa Lào sáng kiến 'Vành đai và Con đường' Một vành đai một con đường doanh nghiệp Trung Quốc quan hệ Trung Quốc - Lào
