Đằng sau việc Trung Quốc lên kế hoạch xây đường bộ và đường sắt đến Đài Loan

Vào thứ Sáu này, khi Trung Quốc triệu tập cuộc họp chính trị quan trọng nhất trong năm, kỳ họp thường niên của Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, mọi sự chú ý sẽ dường như sẽ được đổ dồn vào kế hoạch dài hạn bất thường tới năm 2035 của ĐCSTQ.

Các mục tiêu mà Chủ tịch Tập Cận Bình đặt ra cho giai đoạn 15 năm sắp tới có thể giúp cung cấp manh mối về việc ông dự định nắm quyền trong bao lâu, theo các nhà phân tích.

Trong số các kế hoạch được đề ra, dư luận đang chú ý đến một dự án liên quan đến Đài Loan, đó là xây dựng đường sắt cao tốc và đường cao tốc nối Bắc Kinh và Đài Bắc.

Kế hoạch Mạng lưới Giao thông Toàn diện Quốc gia, do Đảng Cộng sản Trung Quốc và chính phủ Trung Quốc cùng phát hành, cho thấy rõ ràng mạng lưới giao thông vươn qua eo biển Đài Loan đến tận Đài Bắc.

Khi Bộ trưởng Giao thông Li Xiaopeng xuất hiện tại một cuộc họp báo hôm thứ Hai để nói về đề cương cho dự án trên, ông đã mang theo bản đồ của tuyến đường sắt cao tốc và các mạng lưới giao thông khác dự kiến ​​sẽ được hoàn thành trong 15 năm tới. Một đường màu xanh lục kéo dài đến Đài Loan.

Ý tưởng xây dựng đường hầm dưới eo biển Đài Loan đã từng được đề cập trong quá khứ, nhưng nó chưa từng đi xa hơn bởi quy mô và các vấn đề nhạy cảm về chính trị. 

Điều khác biệt lần này là Trung Quốc đang có một nhà lãnh đạo cứng rắn với một nền tảng quyền lực đáng kể. Việc đưa nó vào kế hoạch siêu dài hạn đến năm 2035 – đồng nghĩa với kế hoạch trò chơi của ông Tập là giữ chức vụ hơn mười năm theo thông lệ – đã gây ra những làn sóng chấn động khắp cả hai bên bờ eo biển.

Tại Đại lục, phản ứng trên mạng xã hội nửa phần nghi ngờ nửa phần mừng rỡ. Còn tại Đài Loan, cư dân mạng tức giận nói rằng “đó chỉ là một giấc mơ viển vông.”

Đây là điều không ngạc nhiên, bởi đối thoại xuyên eo biển đã bị cắt đứt từ lâu.

Vào tháng 1 năm 2020, Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn của Đảng Dân Tiến đã tái đắc cử nhiệm kỳ 2, giành chiến thắng vang dội trước ứng cử viên đối thủ đến từ Quốc dân đảng.

Trái ngược hoàn toàn với Trung Quốc, Đài Loan đã giành được sự khen ngợi từ quốc tế vì phản ứng và đối phó hiệu quả với sự bùng phát của dịch virus corona. Điều này, cùng với nền kinh tế Đài Loan đang phát triển mạnh, đã khiến bà Thái nhận được sự ủng hộ cao từ công chúng.

Lập trường của Trung Quốc là từ chối đối thoại với Đài Loan, trừ khi chính quyền bà Thái thừa nhận rằng chỉ có “một Trung Quốc.”

Tuy nhiên, với việc bà Thái sẽ tại vị cho đến năm 2024, thực tế là Bắc Kinh có rất ít quân bài để chơi. Trung Quốc và Đài Loan dường như đang trong trạng thái bế tắc.

Do đó, dự án mạng lưới giao thông Bắc Kinh – Đài Bắc nếu được đưa vào hoạt động, điều gì sẽ xảy ra ở phía trước?

Với việc Đài Loan phủ nhận chính sách “một Trung Quốc”, thật khó để tưởng tượng một buổi lễ khởi công thân thiện sẽ diễn ra. Nhưng điều này cũng khiến người ta phải suy đoán, “Nếu Trung Quốc nghiêm túc về việc hoàn thành dự án trong 15 năm, liệu họ có hình dung việc họ sẽ phải đặt chân lên đảo không?”

Toàn bộ mục đích của các kế hoạch đang thả nổi nhắm vào một con đường dẫn đến Đài Bắc rất có thể sẽ khiến người Đài Loan phải suy ngẫm trước một số viễn cảnh kinh khủng. Đây sẽ là một chiến thuật tâm lý khôn ngoan của Bắc Kinh.

Lượng nội dung quảng bá trên mạng xã hội của các cơ quan truyền thông trực thuộc chính phủ Trung Quốc về dự án dường như cho thấy Bắc Kinh đang chuẩn bị cho một chiến dịch như vậy.

Nếu ông Tập tiếp tục là nhà lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc sau Đại hội toàn quốc của Đảng vào năm tới và quyết kéo dài thời gian cầm quyền cho đến khoảng năm 2035, thì việc thống nhất Đài Loan với Trung Quốc đại lục có thể sẽ trở thành một mục tiêu cụ thể trong chương trình nghị sự của ông.

Vào tháng 11 năm 2015, một cuộc họp lịch sử của các nhà lãnh đạo hàng đầu của Trung Quốc và Đài Loan đã được tổ chức tại Singapore. Ông Tập và Tổng thống Đài Loan Mã Anh Cửu của Quốc dân đảng đã bắt tay trong 80 giây.

Đây là cuộc gặp đầu tiên giữa các nhà lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc và Đài Loan kể từ khi họ chia rẽ vào năm 1949 sau cuộc nội chiến giữa những người theo cộng sản và dân tộc chủ nghĩa. Nó cũng làm dấy lên suy đoán rằng ông Tập có thể hướng tới một triều đại kéo dài dưới ngọn cờ thống nhất Đài Loan.

Một sự thống nhất như vậy là điều cần thiết cho “sự trẻ hóa vĩ đại của dân tộc Trung Quốc” – một khẩu hiệu chính trị đã được nêu bật kể từ khi thời kỳ ông Tập bắt đầu.

Khi cuộc gặp Tập – Mã được tổ chức, người ta đã nói rằng ông Tập có thể giành chiến thắng trong nhiệm kỳ thứ ba với tư cách là nhà lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc, nhằm theo đuổi việc biến khẩu hiệu trên thành hiện thực.

Sáu năm trôi qua, và ngày càng có nhiều khả năng nhiệm kỳ của ông Tập với tư cách là nhà lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc sẽ được kéo dài. Hiến pháp quốc gia đã được sửa đổi để không còn giới hạn chức vụ Chủ tịch Trung Quốc trong hai nhiệm kỳ 5 năm nữa.

Tại Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc sắp tới, một trận chiến chính trị mới giữa ông Tập và các đối thủ của ông sẽ bắt đầu. Nó sẽ quyết định về việc liệu ông Tập có ở lại vị trí lãnh đạo trong tương lai gần, có thể là đến năm 2035, hay không. Vấn đề thống nhất Đài Loan và kế hoạch mạng lưới giao thông đầy tham vọng dường như cũng gắn liền với chiến dịch đó.

Điểm khởi đầu của tuyến giao thông xuyên eo biển sẽ là đảo Pingtan, ở Phúc Châu, thủ phủ của tỉnh Phúc Kiến. Điểm này cách Tân Trúc, ở phía tây bắc của Đài Loan, khoảng 130 km.

Trước đây, Trung Quốc từng nói rằng việc kết nối đảo Pingtan và Tân Trúc bằng một đường hầm dưới biển là khả thi về mặt kỹ thuật.

Ông Tập dường như có cảm xúc mạnh mẽ về điểm khởi đầu để từ đó vươn tới Đài Loan. Ông đã sống 17 năm ở Phúc Kiến trước khi rời đến tỉnh Chiết Giang vào năm 2002. Trong những ngày cuối cùng của mình ở Phúc Kiến, ông sống ở Phúc Châu với tư cách là tỉnh trưởng.

Vào khoảng thời gian đó, ông “thỉnh thoảng đến thăm các bờ biển của đảo Pingtan”, một quan chức địa phương cấp cao cho biết. “Nó có vẻ là nơi yêu thích của ông ấy.”

Sau khi kỷ nguyên Tập bắt đầu, một dự án quốc gia đã được khởi động trên đảo Pingtan, nhằm mục đích phát triển chung với Đài Loan. Các hạng mục xây dựng về cầu đường, bến cảng và các cơ sở hạ tầng khác được đã tiến hành với tốc độ nhanh chóng.

Về phía Đại lục, đảo Pingtan được kết nối với Phúc Châu thông qua một tuyến đường sắt cao tốc. Một đặc khu cũng đã được thành lập để thu hút các công ty Đài Loan.

Khi hòn đảo được hiện đại hóa, nó đã hoàn toàn biến đổi so với những năm 1990.

Đảo Pingtan cũng là tiền tuyến cho một số cuộc tấn công quân sự giữa Trung Quốc và Đài Loan. Vào tháng 3 năm 1996, khi căng thẳng xuyên eo biển lên cao, Trung Quốc đã tiến hành một cuộc tập trận quân sự tổng hợp có sự tham gia của lục quân, hải quân và không quân ở đó.

Tình hình càng trở nên căng thẳng khi Hải quân Hoa Kỳ điều động hai nhóm tác chiến tàu sân bay đến vùng biển gần Đài Loan.

Hôm thứ Hai, khi mạng lưới giao thông Bắc Kinh – Đài Bắc được công bố, Trung Quốc đã áp đặt lệnh cấm nhập khẩu đối với dứa Đài Loan vì lý do phát hiện sâu bệnh.

Động thái bất ngờ của Trung Quốc có thể dẫn đến sự đảo ngược chính sách thu mua các sản phẩm nông nghiệp khác của Đài Loan, vốn đã diễn ra kể từ thời của cựu Chủ tịch Hồ Cẩm Đào, người tiền nhiệm của ông Tập.

Tại Mỹ, chính quyền của Joe Biden hiện vẫn đang tiếp tục duy trì mối quan hệ với Đài Loan như chính quyền trước đó.

Có lẽ việc ông Biden, người được cho là có mối quan hệ cá nhân thân cận với Bắc Kinh, lên nắm quyền cũng là một phần lý do khiến Trung Quốc quyết định siết chặt hơn nữa nền kinh tế Đài Loan và có động thái gây ra mối quan ngại về an ninh đối với hòn đảo này, như dự án xây đường giao thông xuyên eo biển.

Dự án vận tải và việc cấm sản phẩm dứa có thể là những hồi chuông cảnh báo trước Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc, khi Trung Quốc bắt đầu tiết lộ các chi tiết trong kế hoạch dài hạn bất thường của mình.

Katsuji Nakazawa (theo Nikkei Asia)

Xem thêm: