Ký sinh trùng lớn nhất thời hiện đại đang ở xung quanh bạn và tôi

Trong xã hội ngày nay, việc sử dụng điện thoại thông minh chiếm rất nhiều thời gian và sự chú ý của mọi người, thậm chí đã trở thành một công cụ không thể thiếu trong cuộc sống. Do đó, một số chuyên gia đã gọi nó là ký sinh trùng lớn nhất trong thời hiện đại.

Rachael L. Brown, phó giáo sư triết học tại Đại học Quốc gia Úc, và Rob Brooks, giáo sư khoa học tiến hóa tại Đại học New South Wales, đã viết trên tờ The Conversation rằng loài ký sinh trùng lớn nhất thời hiện đại không phải là động vật không xương sống hút máu, mà là một chiếc điện thoại thông minh bóng bẩy, có màn hình kính và gây nghiện.

Điện thoại thông minh không phải là công cụ vô hại mà còn là kẻ thù của thời gian, sự chú ý và thông tin cá nhân của chúng ta, tất cả đều vì lợi ích của các công ty công nghệ và các nhà quảng cáo của họ.

Trong một bài báo đăng trên Tạp chí Triết học Australasian, hai học giả cho rằng điện thoại thông minh gây ra những rủi ro xã hội đặc biệt và trở nên nổi bật hơn khi xét theo góc độ ký sinh.

Các nhà sinh vật học định nghĩa ký sinh trùng là loài được hưởng lợi từ mối quan hệ chặt chẽ với các loài khác (vật chủ) gây tổn hại đến vật chủ.

Ví dụ, chấy rận hoàn toàn phụ thuộc vào con người để sinh tồn. Chúng chỉ ăn máu người, và một khi chúng tách khỏi vật chủ, chúng chỉ có thể sống sót trong một thời gian ngắn, trừ khi chúng đủ may mắn để đậu trên da đầu của người khác. Chúng không nhận được bất kỳ phần thưởng nào khi hút máu người, mà chỉ mang lại cảm giác ngứa ngáy không thể chịu đựng được, đó là cái giá phải trả.

Đối với điện thoại di động, chúng đã thay đổi cuộc sống của con người rất nhiều. Mặc dù chúng mang lại sự tiện lợi, nhưng nhiều người đã bị chúng bắt cóc và trở thành nô lệ của màn hình liên tục cuộn và không thể đặt chúng xuống hoàn toàn. Cái giá mà những người này phải trả là thiếu ngủ, rối loạn cảm xúc và các mối quan hệ giữa các cá nhân bị suy yếu.

Từ cộng sinh đến ký sinh

Hai học giả này chỉ ra rằng vi khuẩn sống ký sinh trong đường tiêu hóa của động vật ăn các chất dinh dưỡng đi qua, nhưng chúng cũng mang lại lợi ích cho vật chủ, bao gồm tăng cường khả năng miễn dịch và cải thiện chức năng tiêu hóa. Mối quan hệ cộng sinh đôi bên cùng có lợi này được gọi là cộng sinh tương hỗ.

Mối quan hệ giữa con người và điện thoại thông minh ban đầu cũng là cộng sinh tương hỗ. Công nghệ này đã chứng tỏ sự hữu ích đáng kể trong việc giúp con người giữ liên lạc, điều hướng bằng bản đồ và tìm kiếm thông tin hữu ích.

Tuy nhiên, hai học giả này cho rằng mối quan hệ này đã biến thành ký sinh. Sự chuyển đổi này không hiếm trong tự nhiên. Các loài cộng sinh tương hỗ có thể tiến hóa thành loài ký sinh, và ngược lại.

Khi điện thoại thông minh trở nên gần như không thể thiếu, một số ứng dụng (app) phổ biến nhất mà chúng cung cấp bắt đầu phục vụ lợi ích của các nhà phát triển và nhà quảng cáo của họ một cách trung thành hơn là lợi ích của chính người dùng.

Mục đích của các ứng dụng này là hướng dẫn hành vi của chúng ta, khiến chúng ta liên tục lướt màn hình, nhấp vào quảng cáo và vĩnh viễn đắm chìm trong sự tức giận. Dữ liệu chúng ta lướt màn hình sẽ tiếp tục được sử dụng để bóc lột chúng ta. Chúng sử dụng thông tin này để điều chỉnh, thu hút sự chú ý của chúng ta tốt hơn.

Do đó, việc ví người dùng với điện thoại của họ như vật chủ và ký sinh trùng, ít nhất là trong một số trường hợp, là có ý nghĩa.

Cuộc chiến giữa con người và điện thoại di động

Hai học giả này cho biết, ở rạn san hô Great Barrier Reef của Úc, cá bàng chài vệ sinh (bluestreak cleaner wrasse) thiết lập các “trạm làm sạch” để cung cấp dịch vụ vệ sinh cho những loài cá lớn hơn. Những con cá lớn này cho phép cá bàng chài ăn da chết, vảy bong tróc và ký sinh trùng trong mang của chúng. Mối quan hệ này là một ví dụ điển hình của cộng sinh tương hỗ — cá lớn loại bỏ ký sinh trùng, và cá bàng chài có thức ăn.

Tuy nhiên, đôi khi, cá bàng chài có thể “gian lận” bằng cách cắn giữ cá lớn, biến mối quan hệ cộng sinh tương hỗ thành ký sinh. Cá lớn bị “làm sạch” có thể trừng phạt cá bàng chài vi phạm bằng cách xua đuổi hoặc ngăn cản chúng ghé thăm lại. Trong trường hợp này, những loài cá này thể hiện một hành vi quan trọng để duy trì sự cân bằng của mối quan hệ cộng sinh tương hỗ — giám sát.

Vậy, chúng ta có thể giám sát đầy đủ sự bóc lột của điện thoại thông minh đối với chúng ta và khôi phục mối quan hệ cộng sinh tương hỗ giữa con người và điện thoại không? Hai học giả này cho rằng có hai điều vô cùng quan trọng: khả năng phát hiện kịp thời khi sự bóc lột xảy ra, và khả năng ứng phó (thường là ngừng cung cấp dịch vụ cho ký sinh trùng).

Về khả năng phát hiện, chúng ta rất khó nhận ra hành vi bóc lột này. Các công ty công nghệ thiết kế các tính năng và thuật toán để khiến bạn cầm điện thoại lên không hề quảng bá rộng rãi hành vi này. Ngay cả khi bạn nhận ra hành vi này, việc phản ứng cũng khó khăn hơn nhiều so với việc chỉ đơn giản đặt điện thoại xuống.

Về khả năng ứng phó, nhiều người đã quá phụ thuộc vào điện thoại trong cuộc sống hàng ngày, dẫn đến khả năng nhận thức và ghi nhớ bị suy giảm. Các chính phủ và doanh nghiệp đã chuyển dịch vụ sang trực tuyến thông qua các ứng dụng, làm sâu sắc thêm sự phụ thuộc của con người vào điện thoại. Một khi chúng ta cầm điện thoại lên để truy cập tài khoản ngân hàng hoặc nhận dịch vụ chính phủ, chúng ta đã thua.

Phân tích của hai học giả này cho thấy rằng lựa chọn cá nhân không thể đáng tin cậy dẫn dắt người dùng chuyển đổi mối quan hệ ký sinh trở lại thành cộng sinh tương hỗ. Trong cuộc đua vật chủ và ký sinh trùng này, các công ty công nghệ có lợi thế thông tin khổng lồ, và sức mạnh cá nhân của chúng ta yếu hơn nhiều so với đối thủ.

Lệnh cấm sử dụng mạng xã hội đối với trẻ vị thành niên của chính phủ Úc là một ví dụ về hành động tập thể nhằm hạn chế hoạt động hợp pháp của những “ký sinh trùng” này. Để giành chiến thắng trong cuộc chiến này, chúng ta cần hạn chế các tính năng ứng dụng dễ gây nghiện, đồng thời hạn chế việc chúng thu thập và bán dữ liệu cá nhân của chúng ta.

Ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy việc lạm dụng hoặc thậm chí nghiện điện thoại di động có thể ảnh hưởng lớn đến sức khỏe thể chất và tinh thần của con người, chẳng hạn như trầm cảm, vô sinh và chậm phát triển não bộ. Do đó, nên tìm cách thoát khỏi sự phụ thuộc vào điện thoại. Bạn có thể đối phó với vấn đề nghiện bằng cách tắt tất cả các thiết bị điện tử trước khi đi ngủ.

Lý Ngọc theo Epoch Times

Xem thêm

Nghiện điện thoại di động có giống như nghiện đánh bạc hay ma túy?

Ngày càng có nhiều nghiên cứu chứng minh, việc nghiện điện thoại sẽ gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe thể chất và tinh thần của con người