Trong chuyện nước tăng lực, quảng cáo và khoa học mâu thuẫn nhau

Nước tăng lực rất phổ biến trong thanh thiếu niên mặc dù nó có chứa rất nhiều chất kích thích. Tình trạng này đã xảy ra như thế nào và có đáng lo ngại hay không?

Đầu năm nay (2019), một phiên điều trần về dự luật cấm bán các sản phẩm nước tăng lực cho thanh thiếu niên dưới 16 tuổi đã diễn ra tại bang Connecticut, Mỹ. Cô Katrina Spina, giáo viên khoa học trường trung học City Hill ở Naugatuck, Connecticut đã dẫn sáu học sinh đến thủ phủ của bang để làm chứng ủng hộ cho dự luật trên.

Phiên điều trần

Cô giáo Katrina cùng các học trò của mình đã dành 3 tháng để nghiên cứu các thành phần trong nước tăng lực và mối nguy hại tiềm tàng của chúng đối với sức khỏe. Cuộc nghiên cứu được thực hiện với các nhãn hiệu nước uống tăng lực phổ biến như Red Bull, Monster Energy và Rockstar – đã đi đến một kết luận rõ ràng: “Nước uống tăng lực có thể gây hại cho tất cả mọi người, đặc biệt là thanh thiếu niên”.

Một cuộc khảo sát năm 2018 cho thấy hơn 40% thanh thiếu niên Mỹ đã tiêu thụ một loại nước tăng lực trong vòng ba tháng trước đó, và một cuộc khảo sát khác cũng cho thấy 28% thanh thiếu niên ở Liên minh châu Âu đã tiêu thụ các loại đồ uống này trong ba ngày trước đó.

Sự phổ biến này trái ngược với các khuyến nghị “giới trẻ nên từ bỏ hoàn toàn các sản phẩm này” của Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ và Đại học Y khoa Thể thao Hoa Kỳ. Những khuyến nghị này dựa trên những lo ngại về các vấn đề sức khỏe hiếm gặp, có thể xảy ra sau khi sử dụng đồ uống tăng lực – bao gồm co giật, mê sảng, nhịp tim nhanh, đột quỵ và thậm chí đột tử.

Về phần mình, các nhà sản xuất nước tăng lực cho rằng họ đang bị nhắm mục tiêu không công bằng. Tại phiên điều trần ở Connecticut, ông Joseph Luppino, trưởng bộ phận quan hệ công chúng của thương hiệu Red Bull khu vực Bắc Mỹ, đã khẳng định không có bằng chứng khoa học nào chứng minh nước uống tăng lực khác với các loại đồ uống có chứa caffeine khác như cà phê, trà hay soda. Thậm chí một số quán cà phê phục vụ cà phê với hàm lượng caffeine vượt quá một lon Red Bull. Ông Luppino cho rằng “Cấm theo tuổi tác là một công cụ vô cùng mạnh mẽ và nên được dành riêng cho các sản phẩm nguy hiểm như nicotine”.

Cuộc chiến pháp lý

Cuộc đối đầu ở Connecticut, nơi đưa các học sinh trường trung học City Hill chống lại ngành công nghiệp toàn cầu đang phát triển 55 tỷ đô la một năm, là cuộc tranh luận mới nhất về sự an toàn của nước tăng lực.

Trong những năm gần đây, các quốc gia như Vương quốc Anh và Na Uy đã cân nhắc việc cấm bán mặt hàng này cho giới trẻ, trong khi Litva và Latvia đã ban hành lệnh cấm.

Ở Mỹ, ngoài Connecticut, các nhà lập pháp tiểu bang ở Maryland, Illinois và Indiana đã đưa ra các dự luật tương tự, mặc dù chưa có dự luật nào được ký kết thành luật. Một dự luật ở Nam Carolina cấm bán nước tăng lực cho trẻ em dưới 18 tuổi đã được thông qua cơ quan lập pháp vào tháng 4/2019, và hiện đang chờ phê duyệt trước ủy ban các vấn đề y tế của tiểu bang. Dự luật này được thúc đẩy bởi cha mẹ của một thiếu niên 16 tuổi đã chết vì biến cố tim do caffeine sau khi uống cà phê, soda và nước tăng lực trong vòng hai giờ.

Trong khi cuộc chiến pháp lý về nước tăng lực đang diễn ra, ngày càng nhiều người tiêu dùng và những người ủng hộ sức khỏe cộng đồng đang hỏi tại sao và làm thế nào một sản phẩm chứa đầy caffeine và các chất kích thích lại trở nên phổ biến trong giới trẻ. Lý do bao gồm các quy định lỏng lẻo về việc sử dụng caffeine để tăng cường hiệu suất thể thao ở người lớn và sự thiếu chắc chắn về các bằng chứng khoa học.

Còn một lý do quan trọng khác là các chiến dịch quảng cáo rất thông minh của các nhà sản xuất đồ uống này nhắm vào khách hàng mục tiêu là giới trẻ.

Quảng cáo rầm rộ

Ngay từ năm 2009, các tổ chức thể thao và y tế đã bắt đầu bày tỏ quan điểm không khuyến khích người trẻ tuổi tiêu thụ nước tăng lực. Vào năm 2011, Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ đã kết luận rằng “nước tăng lực không thích hợp cho trẻ em và thanh thiếu niên, và không bao giờ nên sử dụng chúng trong quá trình hoạt động thể chất. Các quảng cáo nhắm mục tiêu vào những người trẻ tuổi đang góp phần vào sự nhầm lẫn”.

Vào năm 2013, các câu hỏi về sự an toàn và quảng cáo đã xuất hiện trong hội trường của Quốc hội. Ba thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ đã mở một cuộc điều tra về các hoạt động tiếp thị của các công ty nước tăng lực. Họ phát hiện ra rằng thanh thiếu niên trong độ tuổi từ 13 đến 17 là mục tiêu thường xuyên của các quảng cáo nước tăng lực, và tuyên bố bằng văn bản rằng thành phần lứa tuổi này cũng có nguy cơ bị tác động bất lợi của việc tiêu thụ nước tăng lực. Ngoài ra, nhiều tuyên bố trong quảng cáo không được đánh giá hoặc chứng minh bởi FDA. Ví dụ, các nhà sản xuất của AMP Energy đã tiếp thị các loại đồ uống là giúp “tăng cường sinh lực và bổ sung nước cho cơ thể”, trong khi quảng cáo cho Red Bull hứa hẹn “tăng sự tập trung và tốc độ phản ứng.”

Phát biểu trong cuộc điều trần, cô Jennifer L. Harris tại Trung tâm Rudd về Chính sách Thực phẩm và Béo phì, đã trình bày một nghiên cứu cho thấy: Red Bull và Monster Energy là những thương hiệu phổ biến thứ 5 và thứ 12 trên Facebook – đặc biệt phổ biến trong sinh viên đại học và thanh thiếu niên. Theo đó, các thương hiệu nước tăng lực, thường quảng bá cho các vận động viên và nhạc sĩ tuổi teen và tài trợ cho các sự kiện địa phương, nơi họ cung cấp các mẫu miễn phí, bao gồm cả cho trẻ vị thành niên. Vào năm 2012, doanh số của hầu hết các loại đồ uống khác đều giảm, nhưng doanh số nước tăng lực đã tăng 19% trong năm trước, đạt 8 tỷ USD.

Embed from Getty Images

Nghị sĩ Richard Durbin cầm 1 lon nước tăng lực Monster khi phát biểu tại buổi điều trần năm 2013

Trong một nghiên cứu năm 2017, các nhà nghiên cứu tại Đại học Waterloo đã chỉ định ngẫu nhiên hơn 2.000 người Canada từ 12 đến 24 tuổi xem một trong bốn quảng cáo trực tuyến của Red Bull. Kết quả cho thấy gần 72% trong nhóm đối tượng trẻ nhất từ 12 đến 14 tuổi cho rằng quảng cáo với chủ đề X Games, một sự kiện thể thao mạo hiểm, nhắm mục tiêu đến những người ở độ tuổi của họ và trẻ hơn. Hơn nữa, 71% trong tất cả các nhóm tuổi được xem một quảng cáo Red Bull với chủ đề thể thao – ví dụ như X Games, hoặc hình ảnh của một người trượt tuyết trên không có dòng chữ RED BULL GIVES YOU WIIINGS (Red Bull chắp cánh cho bạn) – nghĩ rằng quảng cáo mà họ xem đã thúc đẩy việc sử dụng nước tăng lực trong khi chơi thể thao.

Ngành công nghiệp nước tăng lực luôn bảo vệ mạnh mẽ các sản phẩm và phương thức tiếp thị của mình. Trong tuyên bố trước Quốc hội, ông Rodney Sacks, Giám đốc điều hành của thương hiệu nước tăng lực Monster lưu ý rằng, một lon Monster Energy 16 ounce chứa 160 mg caffeine. Ngược lại, lượng cà phê Starbucks tương đương chứa 330 mg – nhiều hơn gấp đôi. Hơn nữa, trên lon Monster đã in nhãn khuyến cáo chống tiêu dùng cho trẻ em. (Theo hướng dẫn của Hiệp hội Nước giải khát Hoa Kỳ thì nước tăng lực không nên bán cho trẻ em dưới 12 tuổi và các nhãn hiệu hàng đầu khác như Red Bull và Rockstar cũng mang nhãn tương tự khuyến cáo chống tiêu dùng cho trẻ em.)

Ông Sacks và đại diện của thương hiệu Rockstar và Red Bull khu vực Bắc Mỹ cũng phủ nhận rằng các quảng cáo của họ nhắm vào thanh thiếu niên trẻ tuổi.

Một quảng cáo năm 2013 của Red Bull cho thấy quảng bá nhắm vào các hoạt động thể thao khác nhau:

Trẻ em và thanh thiếu niên nên uống gì?

Theo ông Fedoruk – giám đốc khoa học tại Cơ quan chống doping Hoa Kỳ (USADA) thì “Caffeine là chất hỗ trợ tăng hiệu suất lao động được nghiên cứu nhiều nhất trên thế giới”, và việc sử dụng nó được phổ biến rộng rãi trong số các vận động viên ưu tú. Nghiên cứu thậm chí đã đưa ra các hướng dẫn về cách sử dụng chúng trước khi tập luyện thể chất. Nhưng những hướng dẫn này được xây dựng cho người trưởng thành.

Những người trẻ tuổi thực hiện theo hướng dẫn này có thể sử dụng vượt quá 100 mg caffeine mỗi ngày (theo hướng dẫn của Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ) – gần bằng lượng caffeine có trong một cốc cà phê thông thường. Hơn nữa, vì nước tăng lực được sản xuất với kích cỡ phục vụ cho người lớn nên đứa trẻ sẽ tiêu thụ quá nhiều. Ông Fedoruk cho rằng: “Tùy thuộc vào sản phẩm bạn chọn mà trẻ em hoặc vận động viên thanh thiếu niên có thể sử dụng với liều lượng vượt xa giới hạn an toàn cho trọng lượng và kích thước cơ thể của họ”.

Khi nói đến các vận động viên thanh thiếu niên, Danielle Eurich, người phát ngôn của USADA viết: “Các chuyên gia của chúng tôi khuyến nghị rằng nước và thức uống thể thao là những lựa chọn tốt nhất để bổ sung nước”. Các vận động viên luyện tập ít hơn một giờ có lẽ không cần đồ uống thể thao. Cô nhấn mạnh:

“Nước có thể là lựa chọn tốt nhất”.

Nước tăng lực là nước giải khát, thực phẩm bổ sung hay thuốc kích thích thần kinh?

Caffeine cùng lượng đường cao trong nước tăng lực có tác dụng kích thích hệ thần kinh trung ương và tạo ra cảm giác tỉnh táo, thoát khỏi mệt mỏi trong thời gian ngắn.

Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã đấu tranh để kiểm soát đồ uống có chứa caffeine. Mặc dù FDA đã có một số hướng dẫn nhưng vẫn cho phép các nhà sản xuất đồ uống tự quyết định xem nên bán sản phẩm của họ dưới dạng thực phẩm bổ sung, thực phẩm thông thường hay đồ uống, mà mỗi loại lại có các yêu cầu pháp lý khác nhau. Tất cả ba nhà sản xuất nước uống tăng lực lớn hiện tại đều bán sản phẩm của họ dưới dạng thực phẩm thông thường thay vì thực phẩm bổ sung.

Các nhà nghiên cứu từ Trường Y khoa Johns Hopkins, trong một bài đánh giá được công bố trên tạp chí Drug and Alcohol Dependence, lưu ý rằng sự thiếu nhất quán một phần là do người tiêu dùng vốn yêu thích các loại đồ uống có caffeine tự nhiên, bao gồm cà phê và trà.

Năm 1980, với lý do lo ngại về sức khỏe, FDA đã đề xuất loại bỏ caffeine ra khỏi các loại nước ngọt được phân loại là thực phẩm thường. Tuy nhiên, các nhà sản xuất lại tuyên bố caffeine là một chất để tăng hương vị. Cuối cùng FDA cũng chấp nhận caffeine như một chất làm tăng hương vị nhưng đã giới hạn hàm lượng tối đa của ở mức 0,02%, tương đương khoảng 71 mg mỗi khẩu phần 12 ounce cho loại nước ngọt cola (chỉ các loại thức uống ngọt, có gas axit cacbonic thường có màu caramel và chứa caffein).

>> Những cách giúp tỉnh táo mà không cần đến cà phê

Các nhà nghiên cứu của đại học Johns Hopkins chỉ ra rằng:

“Nếu caffeine không được chấp nhận như một loại chất tăng hương vị, mà được coi là một loại chất kích thích thì nước giải khát chứa caffein có thể đã được FDA quy định là thuốc” – phải tuân theo các quy định nghiêm ngặt hơn nhiều.

Khi nước tăng lực xuất hiện lần đầu tiên trên thị trường Mỹ vào cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000, một số nhà sản xuất tuyên bố các sản phẩm này không phải là thuốc hay thực phẩm thông thường, mà là thực phẩm bổ sung. Thuốc có caffeine yêu cầu nhãn cảnh báo, nhưng thực phẩm bổ sung lại không yêu cầu. Các nhà nghiên cứu từ học viện Y khoa John Hopkins lưu ý: “Một sự mâu thuẫn đáng chú ý khác là ở Mỹ, một loại thuốc kích thích không kê đơn (ví dụ NoDoz) có chứa 100 mg caffeine mỗi viên phải đính kèm một loạt cảnh báo, trong khi một lon nước tăng lực 500 mg có thể được bán trên thị trường mà không có cảnh báo như vậy và cũng không có thông tin về hàm lượng caffeine trong sản phẩm”.

Khoa học có thể kết luận gì về nước tăng lực?

Năm 2018, ông John Higgins, bác sĩ tim mạch thể thao, đã thực hiện một nghiên cứu nhỏ trong đó các sinh viên y khoa khỏe mạnh đã uống hết một lon Monster Energy 24 ounce. 90 phút sau, động mạch của các sinh viên được đo để kiểm tra khả năng giãn nở bằng máy đo huyết áp. Sự giãn nở giúp kiểm soát lưu lượng máu, tăng lưu thông khi cần thiết, bao gồm cả trong khi tập thể dục. Trong nghiên cứu này, sự lưu thông máu của sinh viên “bị ảnh hưởng đáng kể và bị ảnh hưởng xấu”, ông Higgins cho biết.

Higgins nghi ngờ rằng sự kết hợp của các thành phần – caffeine và các chất kích thích khác như guarana, taurine, L-Carnitine, cùng với các vitamin và khoáng chất bổ sung – đã can thiệp vào lớp nội mạc, một lớp tế bào mỏng kiểm soát sự giãn nở. Nhưng ông ấy không thể khẳng định chắc chắn vì nghiên cứu chưa được đầy đủ.

Nghiên cứu riêng của Higgins mới mang tính sơ bộ và thiếu một nhóm kiểm soát. Hơn nữa, một đánh giá gần đây của một nhóm các nhà nghiên cứu thuộc trường đại học Harvard đã chỉ ra những hạn chế đáng kể đối với nghiên cứu về nước tăng lực. Hầu hết các nghiên cứu chỉ thực hiện với mẫu nhỏ hoặc một nhóm người tiêu biểu nên không thể xác định nguyên nhân. Trong khi đó, các nghiên cứu quy mô và dài hạn hơn lại đòi hỏi nhiều thời gian và tiền bạc.

Higgins nói rằng lý do chính không có bằng chứng về sự an toàn là do hầu hết các quốc gia không phân loại nước tăng lực là thuốc. Chúng được phân loại là chất bổ sung, chất phụ gia hoặc bất cứ thứ gì khác. Cho đến khi có nhiều dữ liệu hơn, ý kiến ​​của Higgins là nên tránh sử dụng nước tăng lực trước, trong và sau khi tập thể dục.

Bất cứ ai dưới 18 tuổi nên tránh chúng hoàn toàn, ông Higgins nói. Khuyến cáo này đã được xác nhận bởi Đại học Y khoa Thể thao Hoa Kỳ.

Về phía hãng sản xuất, tại phiên điều trần ở Connecticut, ông Patrick Joseph Luppino – đại diện thương hiệu Red Bull – đưa ra nhiều bằng chứng về sự an toàn. Ông đã dẫn chứng đến Cơ quan an toàn thực phẩm châu Âu, nơi tiến hành đánh giá rủi ro chuỗi thực phẩm cho Liên minh châu Âu: “Họ nhận xét một cách dứt khoát rằng không có tác dụng hiệp đồng giữa các thành phần khác nhau có trong nước tăng lực.”

>> Uống quá nhiều nước tăng lực dẫn đến viêm gan cấp tính?

Khi được yêu cầu bình luận, Cơ quan thực phẩm châu Âu đã nhắc lại báo cáo năm 2015 và người phát ngôn đã giải thích: nói chung, sự kết hợp các chất thường thấy trong nước tăng lực “sẽ không ảnh hưởng đến sự an toàn của một liều caffeine lên đến 200 mg”. Các cá nhân có thể uống một lon Rockstar 16 oz hoặc một lon Monster 24 oz chứa 240 mg caffeine cộng với các chất kích thích khác không được xem xét trong phân tích. Người phát ngôn cũng cảnh báo thận trọng: Không có đủ dữ liệu để xác định xem các thành phần thông dụng khác trong nước uống tăng lực như guarana và taurine có ảnh hưởng đến tác dụng cấp tính của caffeine đối với huyết áp hay không.

Hãng Monster và Rockstar đã không trả lời các yêu cầu bình luận. Khi được hỏi về sự khác biệt giữa mô tả của ông Luppino với những mô tả riêng của cơ quan thực phẩm châu Âu, bà Erin Mand, người phát ngôn của Red Bull, đã chỉ ra những đoạn đặc biệt trong báo cáo cho thấy sự an toàn của các kết hợp thành phần cụ thể lên tới 200 mg cafein. Bà cũng lưu ý rằng, các sản phẩm sẵn có của họ có hàm lượng caffein dưới 200mg.

Hiệp hội Nước giải khát Hoa Kỳ cũng không trả lời các câu hỏi phỏng vấn cụ thể, nhưng đã đưa ra tuyên bố này: “Đồ uống tăng lực đã được hàng triệu người trên thế giới yêu thích trong hơn 30 năm và được các cơ quan y tế của chính phủ trên thế giới công nhận là an toàn cho tiêu dùng. Lượng caffeine trong nước tăng lực thường bằng một nửa lượng tìm thấy trong cà phê và không khác gì so với caffeine có trong các thực phẩm và đồ uống khác. Hơn nữa, các công ty nước uống tăng lực lớn của Mỹ đã thực hiện các bước tự nguyện để đảm bảo sản phẩm của họ không được quảng cáo cho trẻ em.”

Tương lai?

Đối với dự luật ở Connecticut, nó đã không được thông qua bởi ủy ban. Nhưng vào giữa tháng 5/2019, học sinh trường trung học City Hill và giáo viên của họ đã trở lại thủ phủ của bang để vận động hành lang. Họ đã chia sẻ các cuốn sách nhỏ có chứa thông tin được thực hiện bởi học sinh của trường, cũng như các kết quả từ một cuộc khảo sát đối với học sinh và phụ huynh cho thấy sự ủng hộ rộng rãi cho dự luật. Các học sinh của trường cũng quan ngại rằng sau phiên điều trần các anh chị em và bạn học của họ vẫn tiếp tục sử dụng nước tăng lực trên sân bóng đá, nhà thể thao và trước các máy chơi video game.

Mùa xuân năm 2017, Gary Watts, nhân viên điều tra của Hạt South Carolina, Richland, đã công bố kết quả khám nghiệm tử thi cho Davis Cripe – cái chết của cậu đã thúc đẩy cho dự luật Nam Carolina cấm bán nước tăng lực cho trẻ vị thành niên. Nguyên nhân tử vong: trụy tim có thể do chứng rối loạn nhịp tim mà caffeine gây ra. Theo như Watts nói thì “Thông thường, bạn không thể nhìn thấy kết quả của chứng rối loạn nhịp tim khi khám nghiệm tử thi thực tế, bởi vì nó không có dấu vết tổn hại cho tim.”

Sau khi Cripe bị đột quỵ ở trường, một nhân viên trước đây từng làm y tá trong một phòng khám tim mạch đã chẩn đoán cậu bị chứng rối loạn nhịp tim.

“Ai dám nói điều này chưa từng xảy ra?” Watts nói. “Có lẽ nó đã từng xảy ra – chỉ là chúng ta không thể dẫn chứng bằng tài liệu rằng một người có mặt tại hiện trường đã nói rằng ‘Đây là do chứng rối loạn nhịp tim”.

Watts tin rằng có quá nhiều điều không chắc chắn về đồ uống tăng lực, khó nói rằng chúng an toàn cho thanh thiếu niên. Ông nói

“Tôi không cố gắng để loại bỏ nước tăng lực. Tôi biết rất nhiều người sử dụng chúng. Nhưng tôi nghĩ rằng tuổi tác được uống là mối quan ngại mà mọi người cần phải thực sự nghiêm túc.”

Theo Undark,
Ngọc Chi lược dịch