Khủng hoảng “văn hóa đọc” ở sinh viên

Giáo sư lịch sử Michael Sommer: “Tôi đã từng nói với một đồng nghiệp rằng nếu muốn, tôi có thể biến sinh viên thành những người theo chủ nghĩa Quốc xã cuồng tín – bởi vì họ hầu như đã mất năng lực phản biện.”

Giáo sư lịch sử Michael Sommer cho biết trong một cuộc phỏng vấn gần đây rằng, nhiều sinh viên trở nên lạc lõng trên ghế nhà trường đại học. Ông không phải là người duy nhất có quan điểm này.

Michael Sommer quan ngại về những diễn biến tại các trường đại học Đức. Hay đúng hơn là về những gì ông quan sát được ở một số sinh viên của mình. Sommer làm giáo sư lịch sử cổ đại tại Đại học Carl von Ossietzky ở Oldenburg.

Trong một cuộc phỏng vấn gần đây với “Welt”, ông giải thích: “Có một nhóm từ 20 đến 25 phần trăm sinh viên có thể xem là không phù hợp với trường đại học”. 20 phần trăm khác là những người có thành tích xuất sắc. “Và còn lại là nhóm ở giữa chiếm khoảng 60 phần trăm, nhóm mà trước đây chúng ta có thể nói là: Đúng, họ có thể không phải là ‘giới siêu đẳng’, nhưng thực ra chúng ta có thể làm việc với họ khá tốt.”

Giáo sư quan sát “cuộc khủng hoảng về đọc” tại các trường đại học Đức

Theo giáo sư, chính nhóm này giống như những đứa trẻ đáng lo lắng. Sommer cho biết: “Trong nhiều trường hợp, những điều này không còn phù hợp với kỳ vọng mà một định chế học thuật đòi hỏi ở sinh viên nữa”. Họ không đáp ứng được các yêu cầu cần thiết lúc đầu cũng như không có tiềm năng phát triển cần thiết.

Theo quan điểm của ông, có một số lý do cho việc này. Ví dụ, vai trò của “văn hóa đọc” trong cuộc sống của học sinh ngày nay. Giáo sư chia sẻ với “Welt” rằng, trẻ em thường không còn được cha mẹ đọc sách cho nghe nữa.

“Sau này ở trường, phản hồi mà chúng tôi nhận được về cơ bản là: Vâng, các em rất tuyệt, các em không có vấn đề gì cả.” Theo quan điểm của ông, xã hội cũng có trách nhiệm, khi không tin cậy vào những hành vi hướng đến hiệu suất: “Bất kỳ ai giỏi, luôn nỗ lực và làm việc chăm chỉ đều được xem là những mọt sách.”

“Nếu muốn, tôi có thể biến họ thành những người theo chủ nghĩa Quốc xã cuồng tín – bởi vì hầu như họ đã mất khả năng phản biện.”

Là một giáo sư lịch sử, Sommer quan sát hậu quả của sự phát triển này. Trong cuộc sống hàng ngày ở trường đại học, nhiều sinh viên ngày nay gặp vấn đề khi “học hết một tiếng rưỡi đồng hồ mà không từng liên tục vuốt màn hình điện thoại di động, hoặc lướt mạng trên máy tính xách tay, v.v.”

Một nghiên cứu năm 2023 của Đại học Paderborn cho thấy sự hiện diện của điện thoại thông minh cũng ảnh hưởng đến sự tập trung. Nghiên cứu phát hiện rằng, ngay cả khi điện thoại di động đã tắt, năng suất cũng trở nên hạn chế.

Nhưng Sommer cũng chỉ trích những điểm khác. Một tỷ lệ lớn sinh viên đại học gặp khó khăn khi đọc “những văn bản có độ khó trung bình”. Theo quan điểm của Sommer, cuộc khủng hoảng “văn hóa đọc” có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng sau này.

“Tôi thấy điều đó ở sinh viên của mình. Một số em tin vào mọi thứ”, ông cảnh báo trong một cuộc phỏng vấn với WELT Online. “Tôi đã từng nói với một đồng nghiệp rằng nếu muốn, tôi có thể biến họ thành những người theo chủ nghĩa Quốc xã cuồng tín – bởi vì họ hầu như đã mất năng lực phản biện.”

Xu hướng học thuật hóa ở Đức

Về cơ bản, Sommer tin rằng các trường đại học đã “quá sức”. Đây không phải là một ý tưởng mới. Trong nhiều năm đã có cuộc tranh luận về việc liệu nước Đức có “quá coi trọng học thuật” hay không. Có nhiều người bắt đầu vào đại học, khi lẽ ra họ nên tham gia chương trình đào tạo nghề chăng? Một điều rõ ràng là: nhiều công ty ngày càng gặp khó khăn trong việc tuyển dụng nhân sự cho các vị trí đào tạo học việc.

Theo Cục Thống kê Liên bang, có khoảng 2,86 triệu sinh viên theo học tại các trường đại học Đức trong học kỳ mùa đông vừa qua. So với năm trước, tổng số đã tăng nhẹ. Con số này cũng gần bằng mức cao nhất mọi thời đại của năm 2021 – khi đó chỉ hơn 2,9 triệu sinh viên một chút.

Xu hướng học thuật hóa mà nhiều phương tiện truyền thông đã đưa tin trong nhiều năm qua được thể hiện rõ qua biểu đồ do Statista tạo ra. So với những năm 2000, số lượng sinh viên ở Đức đã tăng đáng kể. Vào thời điểm đó, con số này chỉ dưới hai triệu.

Nữ giáo sư luật: Một phần ba sinh viên “quá sức, thiếu động lực, tự đánh giá quá cao bản thân”

Thực ra, Sommer không phải là người duy nhất đưa ra lời phán xét nghiêm khắc đối với sinh viên. Nữ giáo sư luật Zümrüt Gülbay-Peischard, giảng dạy tại Đại học Khoa học Ứng dụng Anhalt ở Bernburg, mô tả những tình trạng tương tự. Bà thậm chí còn viết một cuốn sách về những quan sát của mình về cuộc sống thường ngày ở trường đại học. Nó có tựa đề là “Hoàng hôn của học thuật” (Akadämlich).

Những tuyên bố quan trọng được phản ánh trong một số cuộc phỏng vấn. Ví dụ, Gülbay-Peischard nói với “Spiegel” vào tháng 4: “Những gì tôi mô tả là điều tôi trải qua hàng ngày: sự thờ ơ, liên tục với lấy điện thoại di động, khó khăn trong việc đưa ra những thỏa thuận đơn giản nhất.”

Bà tiếp tục: “Ngày nay, số lượng sinh viên nộp bài đúng hạn ít hơn nhiều so với mười năm trước. Thay vào đó, ngày càng có nhiều sinh viên yêu cầu gia hạn – với những lý do sáng tạo nhất.” Những quan sát của bà liên quan đến khoảng một phần ba số sinh viên. Theo giáo sư luật, nhóm thứ ba này “quá tải, thiếu động lực, tự đánh giá quá cao bản thân và do đó hoàn toàn là ngồi không đúng chỗ.”

Niềm vui trí tuệ có bị bỏ lại phía sau không?

Nhiều sinh viên cũng thiếu kỹ năng đánh vần vững chắc. “Gần đây tôi đã chấm 400 bài khảo hạch – không bài nào không có lỗi. Tôi không thấy điều này là quá nghiêm trọng, nhưng khoảng một nửa trong số đó có vấn đề nghiêm trọng về cấu trúc hành văn và cách diễn đạt”, bà nói với “Spiegel”.

Nhìn chung, có sự chỉ trích mạnh mẽ đối với sinh viên ngày nay. Tuy nhiên, trong một cuộc phỏng vấn với “Welt”, Sommer cũng thừa nhận rằng đội ngũ giảng viên trường đại học cũng phải chịu trách nhiệm cho tình hình hiện tại.

“Chúng tôi cố gắng đáp ứng nhu cầu của họ thông qua một số phương pháp sư phạm đại học, như làm việc nhóm và nhiều hoạt động khác”, giáo sư lịch sử cho biết. “Và tôi ngờ rằng với cách tiếp cận này, niềm vui của trải nghiệm trí tuệ sẽ hoàn toàn mất đi.”

Tác giả: Anna Schmid
Bài gốc có tựa đề: “Cảnh báo về cuộc khủng hoảng đọc sách ở sinh viên: Một số em tin vào tất cả mọi thứ“
Đăng trên tờ FOCUS, thứ Bảy, ngày 31.5.2025
Người dịch: Nguyễn Nhật Lệ
Đăng lại từ Diễn Đàn Khai Phóng (DienDanKhaiPhong.org)

Nguồn tiếng Đức, có video – Giáo sư phê bình sinh viên: “Ngôn ngữ thì nghèo nàn, chính tả thì như một đống đổ nát”: