Hiểu về HMPV – Nguy cơ và cách phòng ngừa

Shan Lam, JoJo Novaes
•
Thứ Tư, 22/01/2025

Human metapneumovirus (HMPV) không gây ra nhiều mối đe dọa đối với dân số nói chung, mà thường gây ra các triệu chứng nhẹ giống như cảm lạnh thông thường.

Sau đại dịch COVID-19, HMPV, hiện đang lây lan ở Trung Quốc, đã thu hút đáng kể một lượng quan tâm. Trong chương trình “Sức khoẻ 1+1”, ông Xiaoxu Sean Lin, một chuyên gia về virus học người Mỹ và là cựu giám đốc phòng thí nghiệm virus học tại Viện Nghiên cứu Quân đội Hoa Kỳ, thảo luận về các đặc điểm và triệu chứng của nhiễm HMPV và chia sẻ các cách phòng ngừa hiệu quả.

HMPV lần đầu tiên được các nhà khoa học Hà Lan phát hiện vào năm 2001, nhưng thực tế thì nó đã tồn tại ít nhất 50 năm. Vì HMPV thường chỉ gây ra các triệu chứng nhẹ nên không hay được phát hiện.

Gần đây, các bài báo trực tuyến đã lan truyền thông tin cho rằng tỷ lệ tử vong do nhiễm HMPV cao tới 43%. Tuy nhiên, ông Lin đã chỉ rõ ra con số này là sai lệch. Nếu tỷ lệ tử vong thực sự chiếm gần 50%, HMPV đã trở thành mối quan tâm lớn trên toàn cầu, tương tự như Ebola hoặc COVID-19.

Một nghiên cứu được tiến hành tại Hoa Kỳ phát hiện ra rằng trong số những bệnh nhân đã trải qua ghép tế bào tạo máu, tỷ lệ tử vong do nhiễm HMPV có thể lên tới 43%. Tuy nhiên, phát hiện này chỉ để nói đến những người bị suy giảm miễn dịch nghiêm trọng và không đại diện cho dân số nói chung.

Các triệu chứng phổ biến của nhiễm HMPV bao gồm:

Sổ mũi
Ho
Khó thở
Đau họng
Khò khè
Sốt
Phát ban

Ông Lin cho biết, HMPV chủ yếu lây nhiễm ở đường hô hấp trên, trong một số trường hợp, virus cũng có thể lây lan đến đường hô hấp dưới. Sự tiến triển bệnh có liên quan chặt chẽ đến tình trạng miễn dịch của người nhiễm. Nếu hệ thống miễn dịch bị suy yếu, virus sẽ dễ dàng vượt qua đường hô hấp trên và lây nhiễm xuống đường hô hấp dưới, dẫn đến các tình trạng như viêm phế quản, viêm phổi và các phản ứng viêm khác.

Sau khi xâm nhiễm biểu mô phế quản, HMPV có thể gây viêm, phù nề, tích tụ dịch ở mô kẽ và khoảng trống quanh túi phế nang.

Một số trường hợp hiếm gặp, nhiễm HMPV có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, chẳng hạn như viêm não và xuất huyết lan tỏa các phế nang (chảy máu trong phế nang).

Ông Lin lưu ý rằng HMPV chủ yếu tấn công các tế bào dạng sợi, tế bào biểu mô đường thở và đại thực bào phế nang. Các tế bào này có thụ thể bề mặt tạo điều kiện cho virus xâm nhập, khiến chúng rất dễ bị lây nhiễm.

Nhóm người dễ bị nhiễm virus

Ông Lin cho biết, trong hầu hết các trường hợp, nhiễm HMPV ở người lớn gây ra các triệu chứng nhẹ và thường phục hồi trong vòng hai tuần. Tuy nhiên, nhiễm trùng có thể dẫn đến các triệu chứng nghiêm trọng hơn ở những người suy yếu miễn dịch. Những người bị nhiễm bệnh nên tránh tiếp xúc với trẻ em hoặc những người có hệ thống miễn dịch suy yếu.

Những nhóm người dễ bị nhiễm HMPV bao gồm:

Những người có hệ thống miễn dịch suy yếu, chẳng hạn như bệnh nhân ung thư, những người đang hóa trị và người được ghép tạng.
Những người mắc các bệnh nền mạn tính, chẳng hạn như tăng huyết áp, tiểu đường, bệnh gan mạn tính hoặc bệnh thận.
Những người gặp biến chứng hoặc tác dụng phụ sau khi chích vắc-xin.
Những người đã bị nhiễm COVID-19 nhiều lần và chưa hồi phục hoàn toàn.
Trẻ em dưới 5 tuổi và người lớn trên 65 tuổi.
Những người bị viêm phế quản mạn tính, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) hoặc tổn thương phổi do hút thuốc lá lâu năm.

Không có loại thuốc nào có hiệu quả

Ông Lin cho biết, hiện tại, chưa sẵn có loại thuốc để điều trị HMPV. Trên thực tế, nhiều bệnh truyền nhiễm không có phương pháp điều trị đặc hiệu. Ví dụ, mặc dù có thuốc kháng virus HIV, nhưng lại không thể chữa khỏi căn bệnh này. Ngay cả đối với COVID-19, mặc dù đã có những khoản đầu tư lớn trên toàn cầu, nhưng thuốc kháng virus chỉ có hiệu quả ở mức vừa phải trong giai đoạn đầu của bệnh và không thể ức chế hoàn toàn virus.

HMPV không phải là mục tiêu nghiên cứu chính vì các bệnh liên quan đến nó thường nhẹ và không có phương pháp điều trị chính xác nào được phát triển. Các chiến lược điều trị hiện tại chủ yếu bao gồm việc sử dụng thuốc kháng histamin để giảm viêm, cùng với các phương pháp điều trị triệu chứng như sốt. Các liệu pháp hỗ trợ, bao gồm các kỹ thuật hỗ trợ hô hấp, cũng được sử dụng để giúp cơ thể tự chống lại virus.

Các phương thức lây truyền và phòng ngừa

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh, HMPV có khả năng lây lan từ người bị nhiễm sang người khác thông qua các con đường sau:

Dịch tiết do ho hoặc hắt hơi
Tiếp xúc gần, chẳng hạn như sờ chạm hoặc bắt tay
Đưa tay lên vào miệng, mũi hoặc mắt sau khi tiếp xúc với các vật thể hoặc bề mặt bị nhiễm virus

Để ngăn ngừa nhiễm HMPV, ông Lin khuyến cáo nên tăng cường các phương pháp phòng ngừa bệnh đường hô hấp thường quy. Bao gồm rửa tay thường xuyên, đảm bảo lưu thông gió trong nhà và tránh những nơi đông người có tình trạng tắc nghẽn thông khí. Tăng cường hệ miễn dịch là rất cần thiết thông qua thực hành thói quen ăn uống điều độ, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc, kiểm soát căng thẳng và không hút thuốc.

Ngoài ra, ông Lin nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lưu thông không khí tốt và hít thở không khí trong lành. Ông nói thêm: “Dành thời gian ngoài trời, hít thở không khí trong lành có thể khiến mọi người cảm thấy sảng khoái tươi và tràn đầy năng lượng, phải không? Vì vậy, không cần thiết lúc nào cũng phải đeo khẩu trang”.

Thiếu minh bạch trong báo cáo của Trung Quốc

Để phản hồi về số lượng lớn các ca nhiễm HMPV được báo cáo ở Trung Quốc, ông Lin tuyên bố rằng, hiện tại, HMPV không có khả năng gây ra đại dịch lớn tiếp theo. Ông chỉ ra rằng Hoa Kỳ cũng đã trải qua một đợt gia tăng nhỏ các ca nhiễm HMPV vào năm ngoái, nhưng nó không dẫn đến đại dịch toàn cầu cũng như không gây ra sự gia tăng đáng kể các hiểm họa gây bệnh. Hơn nữa, không có báo cáo nào trong năm nay từ các quốc gia khác cho thấy HMPV đã phát triển các đột biến mới gây tử vong hoặc tăng đáng kể khả năng lây truyền.

Ông Lin cũng nhấn mạnh đến việc thiếu minh bạch trong thông tin từ Trung Quốc đại lục, khiến việc đánh giá tình hình thực tế trở nên khó khăn. Vẫn chưa rõ liệu những bệnh nhân bị nhiễm HMPV có bị đồng nhiễm với các loại virus khác hay không, điều này càng làm phức tạp thêm các nỗ lực xác định xem HMPV có phải là nguyên nhân chính gây ra sự gia tăng các ca bệnh hô hấp nghiêm trọng ở Trung Quốc gần đây hay không. Ông Lin nói thêm rằng các loại virus khác, chẳng hạn như COVID-19, virus hợp bào hô hấp (RSV) và cúm, cũng có thể là những yếu tố góp phần.

Ông lưu ý rằng tình hình chính trị và kinh tế ngày càng xấu ở Trung Quốc đại lục cũng gây căng thẳng đáng kể cho cuộc sống hàng ngày của người dân. Ông nói: “Căng thẳng tinh thần quá mức có thể dẫn đến suy giảm nghiêm trọng chức năng miễn dịch. Trong nhiều trường hợp, tâm trí sẽ đầu hàng trước cơ thể. Tôi thấy đó là điều rất không may cho những người phải trải qua vấn đề này. Tôi tin rằng việc tăng cường khả năng phục hồi từ góc độ tinh thần và tâm linh là điều cần thiết. Tập trung vào sự nâng cao tâm linh có thể vô cùng hữu ích trong việc đối mặt với những thách thức và khủng hoảng tiềm ẩn trong tương lai”.