Tổng Thư ký NATO: Liên minh đang ‘rất gần’ với việc đáp ứng chi tiêu quốc phòng 5%

Thiên Vân
•
Thứ Sáu, 06/06/2025

Phần lớn các đồng minh của Hoa Kỳ trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đều đã ủng hộ yêu cầu của Tổng thống Donald Trump về việc đầu tư 5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) vào nhu cầu quốc phòng và đã sẵn sàng gia tăng chi tiêu an ninh hơn nữa, theo lời Tổng Thư ký NATO Mark Rutte tuyên bố hôm thứ Năm (5/6).

r shutterstock 2312489077 — Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte. (Ảnh: Jeroen Meuwsen Fotografie/Shutterstock)

“[Chúng tôi] có được sự ủng hộ rộng rãi”, ông Rutte phát biểu trước các phóng viên sau khi chủ tọa phiên họp của các Bộ trưởng Quốc phòng NATO tại trụ sở của liên minh tại Brussels. “Chúng tôi đang tiến rất gần”, ông Rutte nói thêm và bày tỏ “hoàn toàn tin tưởng rằng chúng tôi sẽ đạt được [mục tiêu]” vào kỳ hội nghị thượng đỉnh NATO sắp tới trong ba tuần nữa.

Các quốc gia đồng minh Châu Âu và Canada đã gia tăng đầu tư mạnh mẽ vào quân đội cũng như vào vũ khí và đạn dược kể từ khi Nga phát động cuộc chiến tranh toàn diện với Ukraine năm 2022.

Song song với đó, một số quốc gia đã cùng nhau phản đối yêu cầu của Hoa Kỳ về việc đầu tư 5% GDP vào quốc phòng — 3,5% cho chi tiêu quân sự cốt lõi và 1,5% cho xây dựng đường bộ, cầu cống, sân bay và cảng biển cần thiết để triển khai quân đội nhanh chóng hơn.

Các quốc gia vẫn còn chật vật để đạt được mục tiêu cũ 2%

Vào năm 2023, khi cuộc chiến tranh toàn diện của Nga tại Ukraine bước sang năm thứ hai, các nhà lãnh đạo NATO đã đồng thuận chi ít nhất 2% GDP cho ngân sách quốc phòng quốc gia. Cho đến nay, 22 trên tổng số 32 quốc gia thành viên đã đạt được mức này, trong khi một số nước vẫn đang phải vật lộn để thực hiện điều đó.

Tổng thống Trump cùng các nguyên thủ NATO dường như sẽ phê chuẩn mục tiêu mới tại hội nghị thượng đỉnh diễn ra ở The Hague, Hà Lan vào ngày 24–25 tháng Sáu. Ông Trump khẳng định rằng các đồng minh Hoa Kỳ cần chi tối thiểu 5% để Washington có thể tập trung vào các ưu tiên an ninh ở khu vực Ấn Độ–Thái Bình Dương và ngay tại biên giới phía Nam nước Mỹ.

Ông Trump đã giành được đòn bẩy quan trọng đối với các nước đồng minh NATO bằng cách bày tỏ nghi ngờ về việc liệu Hoa Kỳ có nên bảo vệ những quốc gia chi tiêu quá ít vào quốc phòng hay không. Đồng thời, ông Trump cũng áp đặt thuế quan lên cả đồng minh lẫn đối thủ, viện dẫn lý do an ninh quốc gia của Hoa Kỳ.

Mục tiêu mới đòi hỏi mức tăng thêm 1,5% so với mức 2% hiện tại cho ngân sách quốc phòng, đồng nghĩa với việc tất cả 32 quốc gia sẽ đầu tư cùng một tỷ lệ phần trăm.

Xét theo giá trị kim ngạch bằng USD, Hoa Kỳ hiện vẫn là quốc gia chi tiêu vượt xa bất kỳ quốc gia đồng minh nào khác trong khối NATO.

Tuy nhiên, theo các số liệu gần đây nhất của NATO, Hoa Kỳ được ước tính đã chi 3,19% GDP cho quốc phòng trong năm 2024, giảm so với mức 3,68% một thập niên trước. Đây là quốc gia duy nhất có mức chi tiêu giảm kể từ năm 2014.

Mặc dù hai con số này cộng lại thành 5%, nhưng việc tính thêm những cải thiện đối với các hạng mục cơ sở hạ tầng dân sự – như đường sá, cầu cống, phi trường và hải cảng – để quân đội có thể triển khai nhanh chóng hơn, đã làm thay đổi đáng kể nền tảng mà NATO thường dùng để tính toán chi tiêu quốc phòng truyền thống.

Khung thời gian bảy năm cũng được xem là ngắn so với các tiêu chuẩn thường lệ của liên minh. Mục tiêu 2% khiêm tốn hơn – được đặt ra sau khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea của Ukraine vào năm 2014 – dự kiến sẽ đạt được trong hơn một thập kỷ.

Vai trò lãnh đạo của Hoa Kỳ trong NATO

Theo lời Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Pete Hegseth, Tổng thống Trump đã làm được điều không gì khác ngoài việc giải cứu NATO.

Ông Hegseth nói với báo giới rằng các đồng minh châu Âu trong cuộc họp hôm thứ Năm (5/6) đều phát biểu: “Chúng tôi đã nghe rõ lời ông. Tất cả chúng tôi đều cần tăng cường năng lực. Tất cả chúng tôi đều cần chi tiêu nhiều hơn. Cảm tạ Tổng thống Trump vì đã phục hưng liên minh này. Trước kia, đây là một liên minh như đang bước đi trong giấc ngủ, dần trôi vào quên lãng”.

Khoản chi tiêu bổ sung cũng sẽ cần thiết nếu chính quyền Trump tuyên bố rút quân khỏi châu Âu – nơi hiện có khoảng 84.000 binh sĩ Hoa Kỳ đồn trú – để lại một khoảng trống an ninh cho các đồng minh châu Âu phải tự mình lấp đầy.

Khi được hỏi về kế hoạch của Lầu Năm Góc, ông Hegseth không nêu chi tiết, nhưng ông nói: “Hoa Kỳ sẽ chỉ chịu trách nhiệm liên tục đánh giá tình hình lực lượng của mình, đó chính xác là những gì chúng tôi đã và đang thực hiện”.

“Hoa Kỳ không thể hiện diện ở khắp mọi nơi mọi lúc, và chúng tôi cũng không nên làm như vậy. Cho nên có lý do vì sao chúng tôi bố trí quân tại một số khu vực nhất định”, ông Hegseth nói, đồng thời trấn an rằng mọi cuộc đánh giá nào cũng đều sẽ “được tiến hành cùng với các đồng minh và đối tác của chúng tôi để bảo đảm quy mô phù hợp”.

Phê chuẩn các ‘mục tiêu năng lực’ với từng quốc gia

Trong phiên họp, ông Hegseth cùng các Bộ trưởng Quốc phòng NATO cũng đã thông qua các mục tiêu mua sắm nhằm tích trữ vũ khí và trang bị quân sự để tăng cường khả năng phòng vệ cho châu Âu, Bắc Cực và khu vực Bắc Đại Tây Dương – một phần trong nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm thúc đẩy chi tiêu an ninh.

Các “mục tiêu năng lực” này nêu rõ yêu cầu cho mỗi từng quốc gia trong số 32 thành viên NATO phải mua sắm các trang thiết bị ưu tiên như hệ thống phòng không, hỏa tiễn tầm xa, pháo binh, đạn dược, máy bay không người lái và “các phương tiện hỗ trợ chiến lược” như tiếp nhiên liệu trên không, vận tải hàng không hạng nặng và hậu cần. Kế hoạch của từng quốc gia là tài liệu mật nên không có nhiều chi tiết được công bố.

Những mục tiêu mới này do NATO chỉ định dựa trên một bản thiết kế được đồng thuận vào năm 2023 — đợt cải tổ kế hoạch lớn nhất về mặt hoạch định quân sự của NATO kể từ thời Chiến tranh Lạnh — nhằm bảo vệ lãnh thổ của liên minh trước một cuộc tấn công từ Nga hoặc một đối thủ lớn khác.

Theo kế hoạch này, NATO sẽ nhắm đến việc triển khai tối đa 300.000 binh sĩ sẵn sàng di chuyển đến sườn phía đông của châu Âu trong vòng 30 ngày, dù nhiều chuyên gia cho rằng các đồng minh sẽ phải vật lộn để tập hợp được đủ số lượng binh sĩ như vậy.

Các quốc gia thành viên được giao nhiệm vụ bảo vệ lãnh thổ NATO trên ba khu vực chính — vùng cực bắc và khu vực Đại Tây Dương, vùng phía bắc dãy Alps, và một vùng khác ở phía nam châu Âu.

Các nhà hoạch định NATO tin rằng các mục tiêu trên cần được hoàn tất trong vòng 5 đến 10 năm, xét đến tốc độ mà Nga đang tăng cường xây dựng lực lượng vũ trang, và khả năng tốc độ đó sẽ gia tăng thêm nữa nếu một thỏa thuận hòa bình được ký kết để kết thúc cuộc chiến tại Ukraine.