Washington đảo chiều chiến lược: Mỹ bất ngờ thay đổi cách tiếp cận Trung Quốc

Chủ Nhật, 07/12/2025

Ngày 5/12, chính quyền Trump công bố bản Chiến lược An ninh Quốc gia (NSS) đầu tiên của nhiệm kỳ hai, đánh dấu một sự điều chỉnh sâu rộng trong chính sách đối với Trung Quốc và sự tái định hình ưu tiên địa chiến lược của Mỹ. Tài liệu dài 33 trang đã đưa Ấn Độ–Thái Bình Dương (Indo-Pacific) lên vị trí ưu tiên thứ 2 sau Tây Bán Cầu, đồng thời lần đầu tiên trình bày một cách hệ thống chiến lược của Mỹ đối với Đài Loan, coi ngăn chặn xung đột eo biển là nhiệm vụ cấp bách hàng đầu. Giới phân tích đánh giá đây là bước ngoặt lớn nhất trong chính sách Mỹ–Trung trong 30 năm, đưa quan hệ hai nước vào trạng thái cạnh tranh toàn diện.

Tổng thống Donald Trump đưa ra thông báo về việc giảm giá thuốc cùng với đại diện các công ty dược phẩm và các thành viên nội các tại Phòng Bầu dục, thứ Năm, ngày 6/11/2025. (Ảnh: Abe McNatt/ Nhà Trắng)

Đài Loan trở thành trọng tâm chiến lược mới của Mỹ

NSS xác định Ấn Độ–Thái Bình Dương là trung tâm kinh tế và địa chính trị thế kỷ 21, nơi diễn ra cạnh tranh quyết liệt giữa các cường quốc. Trong đó, Đài Loan được nhấn mạnh vì hai lý do:
(1) Vị trí thống trị trong chuỗi cung ứng chất bán dẫn toàn cầu;
(2) Vị trí địa chiến lược nối trực tiếp đến chuỗi đảo thứ hai, chia tách Đông Bắc Á và Đông Nam Á thành hai chiến trường riêng biệt.

Tài liệu nhấn mạnh rằng việc ngăn chặn xung đột tại eo biển Đài Loan phải được thực hiện bằng cách duy trì ưu thế quân sự của Mỹ trong khu vực. Chiến lược khẳng định Mỹ không chấp nhận bất kỳ hành động đơn phương nào nhằm thay đổi nguyên trạng. Về quân sự, NSS cam kết xây dựng lực lượng “có khả năng ngăn chặn xâm lược từ bất kỳ điểm nào trong chuỗi đảo thứ nhất”.

Tài liệu cũng cảnh báo nếu để “thế lực thù địch” kiểm soát Biển Đông, họ có thể áp đặt phí lưu thông hoặc thậm chí đóng mở tuyến hàng hải quan trọng nhất thế giới tùy ý.

Đài Loan hoan nghênh sự khẳng định của Mỹ, cho rằng ổn định khu vực và ngăn ngừa xung đột phù hợp với lợi ích toàn cầu. Các nhà phân tích như Phương Vĩ (Fang Wei) nhận định Mỹ đã đặt Đài Loan ở vị trí trung tâm chiến lược do vai trò cốt lõi của công nghiệp bán dẫn và vị trí then chốt trong chuỗi đảo. Ông dự đoán Mỹ sẽ yêu cầu Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc và các đồng minh tăng mạnh ngân sách quốc phòng để hình thành mạng lưới răn đe tập thể tại eo biển.

Nhà bình luận Thái Thận Khôn (Cai Shenkun) khẳng định mất Đài Loan đồng nghĩa với việc Mỹ “mất châu Á”, qua đó nhấn mạnh giá trị chiến lược vượt xa yếu tố kinh tế.

Mỹ thừa nhận chính sách “can dự với Trung Quốc” đã thất bại

Một điểm quan trọng của NSS là tuyên bố chính sách can dự 30 năm qua đối với Trung Quốc đã hoàn toàn thất bại. Tài liệu chỉ rõ, sau hàng thập kỷ được mở cửa thị trường, đầu tư nước ngoài và hội nhập chuỗi cung ứng toàn cầu, Trung Quốc không hội nhập vào trật tự quốc tế dựa trên luật lệ mà còn trở nên quyết đoán hơn.

NSS phân tích Trung Quốc đã thích ứng với các thay đổi thuế quan sau 2017 và chuyển hướng sản xuất sang các nước thu nhập thấp, rồi tái xuất sang Mỹ. Xuất khẩu của Trung Quốc tới các nước này giai đoạn 2020–2024 đã tăng gấp đôi và gần gấp 4 lần so với xuất khẩu sang Mỹ.

Về kinh tế, NSS đề xuất tái cân bằng quan hệ thương mại Mỹ–Trung, ưu tiên tính đối đẳng và bảo vệ độc lập kinh tế của Mỹ. Washington sẽ xử lý hàng loạt vấn đề: Trộm cắp sở hữu trí tuệ, trợ cấp công nghiệp bất hợp pháp, rủi ro từ nguồn cung tài nguyên chiến lược như đất hiếm. Đồng thời, tài liệu thúc giục các đồng minh chấn chỉnh quan hệ thương mại mất cân bằng với Trung Quốc, yêu cầu EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, Canada, Mexico và nhiều nước khác thay đổi chính sách thương mại theo hướng “tái cân bằng”.

Phân tích: Mỹ–Trung sẽ chuyển từ “cạnh tranh gay gắt” sang đối đầu toàn diện

Theo ông Phương Vĩ, nhà bình luận thời sự, chiến lược của Trump 2.0 khác với Biden: Biden chủ trương cạnh tranh cực hạn, tập trung kiềm chế Trung Quốc trong lĩnh vực công nghệ. Ngược lại, ông Trump theo đuổi mô hình song hành: duy trì giao thương trong phạm vi không tăng cường sức mạnh quân sự của Trung Quốc, đồng thời tiến hành răn đe quân sự. Tuy vậy, ông dự đoán chiến lược này sẽ gặp thách thức và cần điều chỉnh. Nếu thực thi thành công, Mỹ có thể trở thành quốc gia “tập trung vào nội lực, mạnh mẽ trở lại” trong vòng ba năm, tạo sức ép lớn lên tham vọng quân sự của Trung Quốc.

Ông Thái Thận Khôn cho rằng Mỹ đã bước vào thời kỳ cạnh tranh mang tính cấu trúc và thể chế với Trung Quốc, không chỉ gia tăng ma sát mà sẽ tiến tới bao vây và đối đầu toàn diện trong kinh tế, công nghệ, chuỗi cung ứng và quân sự. Ông nhấn mạnh giới chính trị và tinh hoa Mỹ hoàn toàn từ bỏ ảo tưởng về Trung Quốc.

“Nước Mỹ trên hết” tái định hình trật tự địa chiến lược

NSS lần này cũng tái khẳng định khái niệm “America First” với cách triển khai toàn diện hơn.

Tài liệu tuyên bố Mỹ không còn gánh vác “trách nhiệm toàn cầu vĩnh viễn”, mà sẽ ưu tiên:

Ngăn chặn dòng di cư bất hợp pháp
Phục hồi năng lực công nghiệp
Củng cố ưu thế của Mỹ tại Tây Bán Cầu

Tây Bán Cầu được nêu là khu vực ưu tiên số một, mở rộng và tái khẳng định Học thuyết Monroe dưới phiên bản “Trump Corollary”. Theo đó, Mỹ sẽ ngăn chặn các đối thủ triển khai lực lượng quân sự hoặc kiểm soát hạ tầng chiến lược tại châu Mỹ, đồng thời điều chỉnh bố trí lực lượng từ các khu vực “kém quan trọng hơn” sang Caribe và Mỹ Latin.

Tại châu Âu, NSS yêu cầu các thành viên NATO nâng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP, cảnh báo châu Âu đối mặt nguy cơ “diệt vong văn minh”. Ở Trung Đông, Mỹ chuyển trọng tâm từ “chiến trường” sang “đầu tư và quan hệ đối tác”, chấm dứt các chiến dịch “xây dựng quốc gia”. Với châu Phi, Mỹ sẽ ưu tiên hợp tác năng lượng và khoáng sản thay cho viện trợ truyền thống.

Nhìn tổng thể, theo Phương Vĩ, chiến lược của chính quyền Trump có 3 đặc trưng:

“Nước Mỹ trên hết” được định nghĩa rõ ràng hơn: không tìm cách thống trị thế giới, mà tìm cách trở thành quốc gia thịnh vượng và an toàn nhất.
Thiết lập hệ thống ưu tiên chiến lược mới: Tây Bán Cầu → Ấn Độ–Thái Bình Dương → châu Âu → Trung Đông.
Hầu hết chính sách đều ngầm hướng vào Trung Quốc dù không gọi tên trực tiếp.

Ông Thái Thận Khôn lưu ý Nhà Trắng cùng ngày còn công bố tài liệu cảnh báo châu Âu có nguy cơ “thay đổi hoàn toàn trong 20 năm” nếu không kiểm soát nhập cư, đồng thời kêu gọi khôi phục vai trò chủ đạo của Mỹ tại Mỹ Latin. Theo ông, tất cả những điều này cho thấy Mỹ đang tập trung mọi nguồn lực vào cuộc cạnh tranh với Trung Quốc, không còn sẵn sàng “chi trả” cho các vấn đề khác trên toàn cầu.