Những ‘túi tham’ BOT giao thông – Khi nào người dân có câu trả lời?

Một số nhà đầu tư được lựa chọn có năng lực hạn chế, không đáp ứng yêu cầu của dự án, như: 3/4 công ty trong liên danh nhà đầu tư được lựa chọn để thực hiện dự án hầm đường bộ Phước Tượng – hầm Phú Gia đã không góp được vốn theo cam kết phải rút khỏi liên danh và xin giảm tối đa tỷ lệ vốn góp. Liên danh phải mời gọi nhà đầu tư thay thế dẫn đến chậm tiến độ dự án.

Đặt trạm thu phí bất hợp lý, nâng khống mức thu 

Theo kết luận của TTCP, hầu hết các dự án BT và BOT đều thực hiện tại các khu vực giao thông trọng yếu, có mật độ tham gia giao thông lớn, các trạm thu phí có khoảng cách gần nhau bất hợp lý, giá phí cao, tăng nhanh, khiến người tham gia giao thông không còn sự lựa chọn nào khác (điển hình là tại Hà Nội, Thái Bình, Nam Định, Hưng Yên và Hòa Bình).

Điều này làm phát sinh tình trạng người dân và phương tiện né trạm thu phí, đi vào đường ngang ngõ tắt gây hư hại hệ thống giao thông địa phương, gây nguy cơ mất an toàn giao thông.

Mặt khác, phương án, doanh thu tài chính xác định thiếu chính xác đã gây ra gánh nặng cho người dân và doanh nghiệp tham gia giao thông vì thời gian thu phí quá dài.

Bộ GTVT khi phê duyệt các dự án đã ghép việc cải tạo với đầu tư xây dựng đường mới thành 1 dự án rồi đặt 2 trạm thu phí tại 2 nơi không hợp lý.

Cụ thể, Bộ GTVT ghép việc cải tạo nâng cấp QL6 với dự án đầu tư xây dựng mới đường Hòa Lạc – Hòa Bình và ghép việc cải tạo nâng cấp 7 km QL 3 với đầu tư xây dựng đường mới Thái Nguyên – Chợ Mới thành một dự án rồi mỗi dự án đặt 2 trạm thu phí ở hai nơi không hợp lý.

Theo quy định, việc cải tạo đường cũ này phải thực hiện bằng nguồn Quỹ bảo trì đường bộ. Bộ GTVT phê duyệt ghép vào là không đúng quy định – kết luận thanh tra nêu.

Thanh tra Chính phủ chỉ ra việc xác định lưu lượng xe chỉ diễn ra trong thời gian rất ngắn nhưng vẫn được lấy làm căn cứ áp dụng để thu phí cho cả thời kỳ khai thác rất dài, giá thu phí cao, điều chỉnh không hợp lý.

Có dự án chưa hoàn thành (giá trị đầu tư mới 30%) nhưng giá thu phí đã tương đương dự án đầu tư mới như BOT Pháp Vân – Cầu Giẽ; đặt trạm thu phí ngoài vùng dự án như BOT đèo Phước Tượng – hầm Phú Gia; dùng trạm thu phí của tuyến đường này để hỗ trợ thu phí đầu tư tuyến đường khác như BOT Thái Nguyên – Chợ Mới, Xuân Mai – Hòa Bình…

Dự án nâng cấp đường Pháp Vân – Cầu Giẽ giai đoạn 1 chỉ sửa chữa, cải tạo các yếu tố hình học và rải thảm mặt đường cũ nhưng giá phí thu tương đương với giá thu đường cao tốc xây dựng mới Cầu Giẽ – Ninh Bình (1.500 đồng/km). Điều này là “bất hợp lý và bất thường“, theo kết luận thanh tra.

“Chịu trách nhiệm chung, toàn diện”

Theo TTCP, Bộ GTVT chịu trách nhiệm chung, toàn diện đối với những nội dung theo quy định thuộc về cơ quan nhà nước có thẩm quyền, trong đó là việc quyết định đầu tư dự án, phương án thu phí bất hợp lý, phê duyệt tổng mức đầu tư sai lệch, lựa chọn nhà đầu tư, ký kết hợp đồng thiếu chặt chẽ. Bộ Tài chính chịu trách nhiệm liên quan đến việc thu phí chưa hợp lý, thỏa thuận việc đặt trạm thu phí chưa đảm bảo nguyên tắc.

TTCP kiến nghị Thủ tướng chính phủ yêu cầu Bộ GTVT và Bộ Tài chính phải kiểm điểm đối với các tổ chức, cá nhân có trách nhiệm liên quan đến nội dung vi phạm đã nêu.

Trước hàng loạt những sai phạm đã chỉ ra, những kiến nghị trên xa lạ với người dân. Người dân đòi hỏi được biết về những kiến nghị cụ thể, như di dời trạm đặt bất hợp lý; giảm mức phí, giảm thời gian thu phí đúng với giá trị dự án; cam kết minh bạch thông tin; điều tra, truy cứu trách nhiệm đối với cá nhân cho phép gộp dự án nâng cấp quốc lộ vào thu phí BOT, đặt trạm thu phí ngoài vùng dự án, dùng trạm thu phí của tuyến đường này để hỗ trợ thu phí đầu tư tuyến đường khác .v.v…

Giải pháp của Bộ GTVT đối với trạm BOT Cai Lậy không làm người dân đồng thuận: giảm phí từ ngày 21/8, mức thấp nhất giảm từ 35.000 đồng xuống 25.000 đồng. Vì sao lại miễn, giảm phí trong khi cái sai là vị trí đặt trạm? BOT là hình thức đầu tư mà về nguyên tắc không phải là các con đường, cầu độc đạo để người dân có quyền lựa chọn lưu thông vào tuyến phải trả tiền hay tuyến miễn phí do Nhà nước đầu tư.

Song, dự án BOT 12km tuyến tránh thị xã Cai Lậy được phê duyệt từ năm 2009, khoảng 3 tháng trước thời gian thi công vẫn được bổ sung thêm hạng mục tăng cường 26,5km mặt đường QL 1. Trạm BOT Cai Lậy được đặt tại vị trí Km1999+300 trên đường QL 1 để thu phí hoàn vốn cho cả 2 hạng mục trên.

3 ngày sau khẳng định của Thứ trưởng Bộ GTVT: “Không có lý do gì để di chuyển vị trí trạm Cai Lậy“, chưa có phản hồi mới từ phía cơ quan quản lý đối với dự án BOT Cai Lậy. Người dân và chuyên gia giao thông tiếp tục khẳng định quốc lộ phải được sửa chữa từ phí bảo trì đường bộ hoặc bằng vốn ngân sách, trạm thu phí BOT phải dời vào đường đầu tư BOT. Còn Bộ GTVT tiếp tục im lặng.

Vĩnh Long

Xem thêm: