Đạo trị quốc của cổ nhân: Dùng nhân đức đối xử với dân chúng

Người xưa cho rằng Thiên tử là người vâng mệnh Trời mà hành xử, do đó chịu sự chế ước của Thiên đạo. Kinh Dịch lại viết rằng ân đức lớn nhất của Trời Đất là sinh thành dưỡng dục vạn vật, cho nên Thiên tử cũng càng cần hiểu rõ tinh thần yêu thương dân chúng, dùng nhân đức để đối xử với dân chúng. Trong lịch sử, những vị quân vương làm được như vậy thì quốc gia hưng thịnh, thiên hạ thái bình, lòng dân quy thuận. Các vị lương thần làm được như vậy thì lưu danh sử sách, để lại tiếng thơm cho con cháu.

Đường Thái Tông Lý Thế Dân là một vị Hoàng đế được ca ngợi vì tấm lòng nhân đức, đạo trị quốc của ông được ghi chép lại trong cuốn sách Trinh Quán Chính Yếu nổi tiếng. Ông không chỉ quan tâm đến việc trị quốc nói chung, mà còn chú ý đến cả thân phận của từng hạng người trong xã hội. Vào năm Trinh Quán thứ nhất, vì thương xót các cung nữ, Hoàng đế đã nói với các quan đại thần rằng việc giữ phụ nữ trong thâm cung là một sự lãng phí. Sau đó, Hoàng đế đã cho thả hơn ba nghìn cung nữ về nhà, đồng thời cho phép họ được tự do kết hôn mà không bị ràng buộc vì từng là cung nữ.

Vào năm Trinh Quán thứ hai, ở vùng Quan Trung xảy ra một trận hạn hán kéo dài, dẫn đến nạn đói lớn. Hoàng đế nói với các đại thần: “Lũ lụt hạn hán xảy ra đều là tội của quân vương. Đức hạnh của trẫm không tốt, Thượng Thiên trách phạt trẫm, dân chúng có tội tình gì đâu mà phải chịu thống khổ như vậy. Trẫm nghe nói có người còn phải bán con cái đi, Trẫm thật sự rất thương họ.” Thế rồi Hoàng đế phái Ngự sử đại phu Đỗ Yêm đến Quan Trung tuần tra, lấy tiền từ ngân khố để chuộc những đứa trẻ bị bán và trả lại cho cha mẹ chúng, đồng thời cứu đói cho người dân.

Năm Trinh Quán thứ mười chín, Hoàng đế Đường Thái Tông chinh phạt Cao Lệ, đóng quân ở Định Châu. Ông đã đến phía bắc cổng thành để thăm hỏi và an ủi các tướng sĩ. Có một binh sĩ bị ốm không thể gặp Hoàng đế, Hoàng đế đã hạ chiếu phái người đến tận giường của người này nằm để thăm hỏi bệnh tình và cho thầy thuốc chữa trị. Sự quan tâm ân cần của Hoàng đế đã khiến các tướng sĩ đều cảm động, nguyện ý theo Hoàng đế xuất chinh. Khi tướng sĩ trở về đã đóng quân ở Liễu Thành, Hoàng đế lại ra chiếu lệnh thu thập hài cốt các tướng sĩ bị tử vong trong trận chiến, làm lễ cúng bái họ, chu cấp cho gia đình họ ở quê nhà.

Trong suốt những năm tại vị, Đường Thái Tông lấy nhân đức trị quốc, dùng nhân ái đối xử với người dân, dùng hiền thần và các quan lại đức hạnh để xử lý việc triều chính, cho nên lòng dân tin theo. Đây chính là nền tảng để nhà Đường trở thành triều đại phồn vinh, quốc thái dân an nổi tiếng trong lịch sử.

Tinh thần nhân đức cũng được các lương thần vận dụng trong việc đối xử với dân chúng. Trong cuốn “Tư Trị Thông Giám” có chép về một viên quan Thị lang tên là Tân Công Nghĩa như sau.

Vào năm 590 đời Tùy Văn Đế, Tân Công Nghĩa được bổ nhiệm làm Thứ sử Mân Châu. Lúc ấy Mân Châu hay có dịch bệnh, người ta ngay cả thân nhân cũng xa lánh không chăm sóc. Rất nhiều người bệnh vì không được chăm sóc mà phải chết. Sau khi Tân Công Nghĩa đến nhậm chức, ông quyết tâm cải biến tình trạng này.

Mùa hè năm đó, Mân Châu lại có nhiều người lâm bệnh. Tân Công Nghĩa đã cho đặt nhiều chiếc giường ở ngay trong đại sảnh nhà mình và tiếp đón tất cả những người bị mắc bệnh tới cứu chữa. Từ trong đại sảnh cho tới tận ngoài hành lang nhà ông đều chật cứng bệnh nhân. Tân Công Nghĩa còn dùng tiền của bản thân cho người bệnh khám bệnh và mua thuốc, sớm tối chăm lo cho khắp lượt các bệnh nhân. Nhờ vậy mà rất nhanh chóng, lần lượt từng người bệnh đều thuyên giảm và khỏi bệnh.

Thân nhân của những người bệnh này thấy vậy thì vừa cảm động vừa hổ thẹn. Sau khi trở về ai nấy đều kể ân đức của Tân Công Nghĩa cho những người khác nghe. Cứ như thế, một truyền mười, mười truyền trăm, ai nấy mắc bệnh đều đi tìm Tân Công Nghĩa và những người thân thích của người bệnh cũng đều ở lại chăm sóc cho họ. Kể từ đó, người dân hòa thuận thương yêu nhau. Sự lạnh lùng đã tiêu tan hoàn toàn.

Liễu Tông Nguyên thời nhà Đường khi làm quan ở Liễu Châu cũng cho thấy sự nhân từ. Ông cấm việc mua bán nô tì, sau lại hướng dẫn dân chúng đào giếng, khai hoang, đóng thuyền, tu sửa đường xá, trồng rừng. Các chính sách của ông là nhằm an ổn đời sống dân chúng. Sau ba năm cố gắng, cuộc sống Liễu Châu thay đổi hẳn, dân chúng biết trồng trọt, kinh doanh buôn bán, trở nên sung túc.

Kỳ thực không chỉ các vị Hoàng đế hay quan lại mới có thể dùng lòng nhân từ để cảm hóa nhân tâm. Vào những năm cuối thời Đông Hán, Thuần Vu Cung cũng nổi tiếng là người đức độ. Khi nạn đói xảy ra, có người vì đói quá mà đã ăn trộm thóc lúa nhà Thuần Vu Cung. Thuần Vu Cung bắt được, không những không kiện cáo mà còn dùng thái độ khoan dung đối đãi, lấy đồ của nhà ra cứu trợ họ. Tên trộm thấy vậy cảm thấy xấu hổ, tự biết sai trái của mình.

Dân chúng biết được hành vi cao thượng của Thuần Vu Cung ai nấy đều bị cảm hóa, về sau việc trộm cắp rất hiếm khi xảy ra ở địa phương. Thuần Vu Cung nói rằng: “Đến chết không mang theo được, để cho người khác hưởng dụng, có sao đâu?” Sau khi Thuần Vu Cung mất, triều đình cho khắc bia ở quê hương ông để ngợi ca tấm lòng nhân ái và công đức của ông.

Thời Tam Quốc, danh y Đổng Phụng cũng là một người làm nhiều việc thiện. Ông sống dưới chân núi, hàng ngày đều đi trị bệnh cho dân mà không lấy một đồng nào. Nhưng ông có một quy định, những người sau khi được ông chữa khỏi bệnh thì đều phải trồng mấy cây ngân hạnh. Cứ như thế, sau một vài năm, trên núi đã trở thành một rừng ngân hạnh lớn. Sau khi thu hoạch quả ngân hạnh, Đổng Phụng lại đem cứu tế dân nghèo và những người lưu vong.

Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, các triều đại hưng thịnh hay suy vong, dân chúng an ổn hay hỗn loạn đều được quyết định bởi sự trị vì nhân từ hay hà khắc. Ở triều đại mà quân thần dùng nhân đức đối xử với dân chúng thì triều đại đó sẽ sung túc thịnh vượng. Trái lại, triều đại nào mà quân thần dùng trăm phương ngàn kế để khiến dân chúng phục dịch mình, không ngừng thu vét, thì lòng dân ai oán, vương triều diệt vong. Đây là bài học thiên cổ vẫn còn nguyên giá trị.

Theo Epoch Times tiếng Trung
An Hòa biên tập

Xem thêm:

• Vị “lưỡng quốc phu nhân” dùng đức cảm hóa lòng người

Mời xem video: