Bắc Kinh gây áp lực trường đại học Anh để buộc ngừng nghiên cứu về nhân quyền ở Tân Cương

Vương Quân
•
Thứ Tư, 05/11/2025

Theo các tài liệu nội bộ do Đài BBC (Anh) thu thập được, để giữ thị trường sinh viên Trung Quốc, Đại học Sheffield Hallam của Anh đã chịu áp lực từ phía Trung Quốc, không chỉ dừng lại ở việc “ém nhẹm” một báo cáo nghiên cứu nhạy cảm về lao động cưỡng bức của người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương, mà còn tạm thời cấm các giáo sư tiếp tục thực hiện các nghiên cứu liên quan.

trai lao dong tan cuong — Một trại lao động cải tạo tại Tân Cương. (Ảnh: GREG BAKER/AFP qua Getty Images)

Theo bản tin của BBC, nhân vật trung tâm của sự việc là Giáo sư Laura Murphy của Đại học Sheffield Hallam, chuyên về nhân quyền và vấn đề nô lệ hiện đại, người đã có thời gian dài nghiên cứu về lao động cưỡng bức ở Tân Cương. Cuối năm 2024, trường này do áp lực từ phía Trung Quốc, đã quyết định không công bố báo cáo nghiên cứu cuối cùng của nhóm giáo sư Murphy; thậm chí đầu năm 2025, ban lãnh đạo trường còn thông báo với bà rằng, không được tiếp tục các nghiên cứu về chuỗi cung ứng Trung Quốc và vấn đề lao động cưỡng bức.

Sau đó, giáo sư Murphy đã kiện trường ra tòa và thành công thu thập các tài liệu nội bộ liên quan. Bà tiết lộ với BBC rằng, những tài liệu này cho thấy trường từng trực tiếp đàm phán với một cơ quan tình báo nước ngoài, dùng quyền tự do học thuật của mình để đổi lấy cơ hội tiếp cận thị trường sinh viên Trung Quốc.

BBC được biết rằng, khi Chính phủ Anh nắm được vụ việc, Ngoại trưởng đương nhiệm lúc đó là ông David Lammy đã cảnh báo các quan chức Trung Quốc rằng Anh sẽ không dung túng cho hành vi bóp nghẹt tự do học thuật tại các trường đại học của Anh.

Các thủ đoạn gây áp lực của Bắc Kinh bị phơi bày: chặn website, đe dọa nhân viên

Theo các tài liệu mà BBC có được, phía Trung Quốc đã bắt đầu gây áp lực với trường từ tháng 8/2022, khi Bắc Kinh chặn trang web của trường (không thể truy cập được từ Trung Quốc), làm tê liệt toàn bộ hệ thống email liên lạc với trường này. Đến năm 2024, các biện pháp gây áp lực lại càng gia tăng. Tài liệu cho thấy có ba nhân viên ngành an ninh quốc gia đến văn phòng Sheffield Hallam tại Trung Quốc, một nhân viên bản địa bị thẩm vấn hai giờ đồng hồ; yêu cầu ngừng toàn bộ hoạt động nghiên cứu là thông điệp rất rõ ràng.

Cuối cùng, vào tháng 9/2024, trường quyết định không công bố báo cáo nghiên cứu về lao động cưỡng bức ở Trung Quốc, quyết định này cũng được truyền đạt đến cơ quan an ninh quốc gia Trung Quốc, sau đó quan hệ hai bên lập tức “cải thiện”.

Về việc này, Đại học Sheffield Hallam đã chính thức xin lỗi giáo sư Murphy và cho biết bà có thể trở lại làm việc. Người phát ngôn chính phủ Anh nói với BBC rằng, sau khi biết sự việc, phía Anh đã thể hiện thái độ rõ ràng với Bắc Kinh, rằng nước Anh không bao giờ dung túng cho bất kỳ thế lực nước ngoài nào đe dọa hoặc quấy nhiễu trên lãnh thổ Anh.

Trung Quốc đứng thứ 3 về chỉ số phản nhân quyền thế giới

Theo bảng xếp hạng về nhân quyền và pháp quyền năm 2024 của tổ chức Nhân quyền Thế giới, Iran giữ điểm cao nhất là 10, Myanmar 9,6 và Trung Quốc đứng thứ ba với 9,4 điểm.

Chỉ số này càng cao cho thấy quốc gia đó càng không bảo vệ nhân quyền, pháp quyền thì càng kém minh bạch.

Ngày 14/9/2024, theo Đài VOA (Mỹ), tuần trước đó Tổng thư ký Liên Hợp Quốc (LHQ) António Guterres đã công bố một báo cáo, tiết lộ Trung Quốc là một trong những chính phủ toàn cầu tiến hành trả đũa đối với những ai tiếp xúc với Liên Hợp Quốc.

Ông Richardson, cựu giám đốc bộ phận Trung Quốc của tổ chức Human Rights Watch, chuyên gia Trung Quốc và hiện là học giả thỉnh giảng tại Đại học Stanford, nói với VOA rằng hệ thống LHQ là một trong số ít các tổ chức hiện nay có thể hoạt động tại Trung Quốc, có thể cung cấp một số biện pháp cứu trợ hoặc công lý cho những người bị vi phạm quyền con người. Chính vì vậy, chính phủ Bắc Kinh không ngừng nỗ lực đàn áp các tổ chức này. Hơn nữa, Trung Quốc còn là một thành viên của Hội đồng Nhân quyền LHQ.

Trong số các trường hợp báo cáo có nhà hoạt động nhân quyền Bắc Kinh là Cao Thuận Lợi, bị bắt khi cố gắng tham gia cuộc kiểm điểm định kỳ về nhân quyền Trung Quốc tại Hội đồng Nhân quyền LHQ và chết trong trại giam vào năm 2014; nhà hoạt động Bắc Kinh Lý Văn Túc và chồng là ông Vương Toàn Chương cũng bị cảnh sát theo dõi và trục xuất, con trai họ bị chính quyền gây sức ép không thể đến trường.

Ngoài ra, trong nhiều năm có nhiều bằng chứng cho thấy chính quyền Trung Quốc vi phạm nghiêm trọng nhân quyền đối với người Duy Ngô Nhĩ và người Tây Tạng, nhưng trong báo cáo lần này lại không nêu ví dụ cụ thể. Ông Richardson bình luận: Điều này cho thấy một số nhóm dễ bị tổn thương rất khó tiếp cận hệ thống LHQ, có quá nhiều lo sợ để lên tiếng tố cáo với LHQ.

50 quốc gia ký tên lên án Trung Quốc vi phạm nhân quyền ở Tân Cương

Theo báo AFP, ngày 31/10/2022, 50 quốc gia, bao gồm Mỹ, đã ký một tuyên bố được đọc trong khuôn khổ các cuộc tranh luận tại Liên Hợp Quốc, trong đó lên án việc Trung Quốc “vi phạm nghiêm trọng và có hệ thống” quyền con người tại khu vực Tân Cương.

Ngày 31/10/2022, Ủy ban thứ ba Đại hội đồng LHQ về nhân quyền tổ chức phiên tranh luận, Canada đọc tuyên bố rằng “Chúng tôi quan ngại sâu sắc về tình hình nhân quyền ở Trung Quốc, đặc biệt là việc tiếp diễn vi phạm đối với người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương và những dân tộc thiểu số theo đạo Hồi.”

Tuyên bố nhấn mạnh: “Việc vi phạm nhân quyền nghiêm trọng và mang tính hệ thống như vậy không thể lấy cớ chống khủng bố để biện minh.” Dựa trên đánh giá nghiêm trọng của Cao ủy Nhân quyền LHQ, chúng tôi quan ngại về việc đến nay Trung Quốc vẫn từ chối bàn thảo về kết quả điều tra của cơ quan này.

50 quốc gia ký tên gồm Mỹ, Anh, Pháp, Úc, Israel, Thổ Nhĩ Kỳ, Nhật Bản, Guatemala, Somalia…

Các quốc gia này yêu cầu Trung Quốc “thực hiện các khuyến nghị của Văn phòng Cao ủy Nhân quyền LHQ”, trong đó bao gồm việc cần hành động khẩn cấp để thả tất cả những cá nhân bị tước đoạt tự do một cách tùy tiện tại Tân Cương, đồng thời khẩn cấp làm rõ số phận và nơi ở của các thành viên gia đình bị mất tích, cũng như hỗ trợ liên lạc và đoàn tụ với những người thân còn lại.

Tháng 8/2022, Văn phòng Cao ủy Nhân quyền LHQ đã công bố báo cáo được mong đợi về Tân Cương, trích dẫn khả năng Chính quyền Trung Quốc phạm tội ác chống lại loài người đối với người Duy Ngô Nhĩ và các nhóm Hồi giáo thiểu số tại khu vực này.

Tuy nhiên, Bắc Kinh phủ nhận mọi cáo buộc và cho rằng đó chỉ là chống khủng bố, đồng thời đảm bảo phát triển khu vực Tân Cương.

Trước đó, nhờ bị đa số thành viên Hội đồng Nhân quyền LHQ phản đối, Bắc Kinh đã tránh được một phiên tranh luận chính thức về báo cáo này vào đầu tháng 10/2022.

Từ khóa Tân Cương Nhân quyền Tân Cương