Hoa Kỳ phản ứng với bản án 27 năm tù của cựu Tổng thống Brazil Bolsonaro

Lý Ngọc
•
Thứ Bảy, 13/09/2025

Vào ngày 11/9, Tòa án Tối cao Brazil tuyên án cựu Tổng thống Jair Bolsonaro 27 năm 3 tháng tù giam với 5 tội danh, bao gồm âm mưu đảo chính. Phán quyết được thông qua với tỷ lệ 4-1, biến ông trở thành cựu tổng thống đầu tiên trong lịch sử Brazil bị kết tội lật đổ nền dân chủ.

Tòa án Brazil đe dọa bắt giữ ông Bolsonaro nếu các cuộc phỏng vấn được đăng trên MXH
Cựu Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro. (Ảnh: Shutterstock)

Bản án này gây chấn động chính trị nội bộ Brazil và thổi bùng căng thẳng với chính phủ Hoa Kỳ, vốn ngay lập tức chỉ trích mạnh mẽ phán quyết. Bolsonaro, hiện bị quản thúc tại gia ở thủ đô Brasilia, phủ nhận mọi cáo buộc và tuyên bố sẽ kháng án.

Tội danh và diễn biến pháp lý

Phán quyết cáo buộc ông Bolsonaro và 7 đồng minh, bao gồm 7 sĩ quan quân đội, lên kế hoạch gây bất ổn thể chế, thao túng quân đội và phát tán thông tin sai lệch nhằm phá hoại nền dân chủ Brazil. Theo các thẩm phán, âm mưu được tổ chức có hệ thống, tận dụng quyền lực chính trị và quân sự nhằm tạo tiền đề cho một cuộc đảo chính sau thất bại trong cuộc bầu cử năm 2022.

Thẩm phán Carmen Lúcia, được Tổng thống Lula da Silva bổ nhiệm, nhấn mạnh bằng chứng cho thấy các bị cáo có ý định “xói mòn nền dân chủ và các thể chế”. Thẩm phán chủ tọa Alexandre de Moraes gọi ông Bolsonaro là “kẻ cầm đầu một tổ chức đảo chính và tội phạm”.

Tuy nhiên, Thẩm phán Luiz Fux, người duy nhất bỏ phiếu chống lại, phản đối cơ sở pháp lý của vụ án, lập luận rằng “suy nghĩ không thể bị coi là tội phạm” và đặt dấu hỏi về thẩm quyền của tòa án. Quan điểm này tạo cơ sở pháp lý để phía bào chữa nộp kháng cáo sau khi phán quyết bằng văn bản được ban hành trong vòng 60 ngày.

Luật sư và học giả pháp lý Rafael Mafei từ Đại học São Paulo đánh giá rằng việc bào chữa sẽ tận dụng tối đa quyền “đệ đơn xin làm rõ” trong vòng 5 ngày kể từ khi có bản án chính thức, dù khả năng thành công là rất thấp.

Phản ứng của Hoa Kỳ và căng thẳng ngoại giao

Phán quyết của Tòa án Brazil đã khiến quan hệ giữa Brasília và Washington trở nên căng thẳng nghiêm trọng. Chính quyền Tổng thống Donald Trump, người vẫn duy trì quan hệ thân thiết với Bolsonaro, phản ứng dữ dội.

Tổng thống Trump gọi bản án là “rất khó chịu”, ca ngợi “thành tích xuất sắc” của Bolsonaro, đồng thời cảnh báo về “các hành động trả đũa”. Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt tuyên bố: “Tổng thống không ngại sử dụng năng lực kinh tế và quân sự của Mỹ, khi cần thiết, để bảo vệ quyền tự do ngôn luận trên toàn thế giới.”

Ngoại trưởng Marco Rubio thậm chí còn lên án bản án là một “cuộc săn phù thủy”, và cam kết Hoa Kỳ sẽ có biện pháp đáp trả tương xứng. Phản ứng này bị Bộ Ngoại giao Brazil chỉ trích là “xâm phạm chủ quyền” và “coi thường sự thật của vụ án”.

Thực tế, căng thẳng đã âm ỉ từ trước. Từ tháng 7/

2025, Washington đã tăng thuế 50% đối với phần lớn hàng hóa Brazil, với lý do chính quyền Lula đang “đàn áp chính trị” đối với ông Bolsonaro. Ngoài ra, Mỹ cũng áp dụng các biện pháp trừng phạt cá nhân theo Đạo luật Magnitsky, bao gồm Thẩm phán Alexandre de Moraes. Một số ngân hàng Brazil cũng bị Bộ Tài chính Mỹ yêu cầu cung cấp thông tin liên quan đến việc tuân thủ các lệnh trừng phạt. Những động thái này đang tác động rõ rệt đến quan hệ thương mại, tài chính và đầu tư giữa hai quốc gia.

Bất ổn nội bộ và phản ứng trong nước

Tại Brazil, phán quyết làm sâu sắc thêm chia rẽ chính trị. Chính phủ và đảng cầm quyền coi đây là bước đi nhằm bảo vệ pháp quyền, trong khi phe đối lập tố cáo ngành tư pháp bị chính trị hóa. Nhiều thành viên trong Quốc hội, đặc biệt là phe cánh hữu, đang thúc đẩy đề xuất ân xá cho Bolsonaro.

Thượng nghị sĩ Flávio Bolsonaro, con trai cả của cựu tổng thống, đăng đàn trên mạng xã hội X gọi bản án là “SUPREMA PERSEGUIÇÃO” (sự đàn áp cực đoan), cáo buộc hệ thống tư pháp “đang cố giết cha mình.”

Ông Bolsonaro, cựu sĩ quan quân đội và đại biểu Quốc hội gần 3 thập kỷ, được bầu làm Tổng thống năm 2018 với lập trường dân túy, dân tộc chủ nghĩa và bảo thủ. Trong nhiệm kỳ, ông củng cố ảnh hưởng của phe cánh hữu trong Quốc hội và thường xuyên xung đột với các cơ quan tư pháp và lập pháp.

Trước đó, vào tháng 6 năm 2023, Tòa án Bầu cử Tối cao Brazil đã tuyên bố ông không đủ tư cách tranh cử đến năm 2030 vì phát tán thông tin sai lệch về hệ thống bỏ phiếu. Dù vậy, Bolsonaro vẫn tuyên bố nhiều lần sẽ ra tranh cử tổng thống vào năm 2026, bất chấp lệnh cấm.

Vụ án Bolsonaro là phép thử lớn cho nền dân chủ Brazil và vai trò của tư pháp trong đời sống chính trị. Nó cũng đặt ra bài toán ngoại giao khó khăn cho chính phủ Lula khi đối mặt với một Hoa Kỳ dưới chính quyền Trump – vốn có xu hướng bảo vệ các đồng minh cánh hữu.

Trong khi đó, với việc kháng cáo đang được chuẩn bị, vụ án có thể kéo dài đến gần thời điểm bầu cử tổng thống Brazil năm 2026, khiến tình hình chính trị tiếp tục căng thẳng. Nếu không có thay đổi lớn, bản án này có thể đánh dấu sự kết thúc sự nghiệp chính trị của ông Bolsonaro – nhưng cũng có thể trở thành đòn bẩy huy động sự ủng hộ từ phe bảo thủ trong tương lai.

Từ khóa Brazil Bolsonaro cựu tổng thống Brazil