Người mẹ giáo dục nên đại văn hào Tô Thức

Tô Thức hay còn gọi là Tô Đông Pha là một nhà văn, nhà thơ nổi tiếng trong lịch sử. Ông là một trong “Bát đại gia Đường Tống” (tám đại văn hào thời Đường và Tống), có cha là Tô Tuân và em trai là Tô Triệt, ba cha con chiếm một nửa trong số sáu đại văn hào thời Tống, cùng với ba người còn lại là Vương An Thạch, Trạch Công và Âu Dương Tú. Trong số sáu người này, Tô Thức là xuất sắc hơn cả, ông được đánh giá là một nhân vật thiên tài. Những thành tựu cũng như phẩm cách, thái độ sống mà Tô Thức có được đều chịu ảnh hưởng từ những trải nghiệm thời thơ ấu và đặc biệt là từ cách giáo dục của mẹ ông. 

Trong “Tô chủ bộ phu nhân mộ chí minh”, học giả Tư Mã Quang viết về mẹ Tô Thức như vậy: “Phu nhân Trình Thị, người Mi Sơn, con gái của Đại lý tự thừa, năm 18 tuổi sinh Tô Thức. Gia đình họ Trình sung túc còn gia đình họ Tô lại rất nghèo”. Trình Thị chỉ kém chồng 1 tuổi, lại trong tình huống không “môn đăng hộ đối” như vậy, Trình Thị được gả cho Tô Tuân. Cha của Trình Thị làm quan, lại có kiến thức và kinh nghiệm cuộc sống phong phú. Vì thế việc họ Trình gả con gái cho gia đình họ Tô nghèo khó khiến nhiều người bất ngờ.

Tư Mã Quang ngợi ca Trình Thị như vậy: “Hỉ độc thư, giai thức kì đại nghĩa”. Trình Thị yêu thích đọc sách, sinh ra trong gia đình sung túc, nề nếp, có điều kiện đọc sách. Cha của bà lại là quan viên triều đình, trong nhà có nhiều người qua lại, bà hiểu biết lễ nghĩa nên mỗi một hành vi đều đúng mực, có cái nhìn xa hơn người khác. Không chỉ là hiểu biết lễ tiết, mà bà lại còn hiểu “đại nghĩa”.

Trước tình cảnh nghèo khó của Tô gia, có người từng nói với Trình Thị rằng: “Dựa vào hoàn cảnh của cha mẹ đẻ, nếu thỉnh cầu họ giúp đỡ thì nhất định họ sẽ giúp đỡ. Vì sao cô không mở miệng nói một câu mà tình nguyện ăn cơm canh đạm bạc như vậy?” Trình Thị nghe xong liền đáp: “Nếu tôi mở miệng thỉnh cầu thì nhất định cha mẹ sẽ đáp ứng. Nhưng nếu như vậy thì chông sẽ bị coi ra sao?” 

Rất nhiều năm sau, Tô Tuân từng viết trong “Tế vong thê văn” rằng: “Tích dư thiểu niên, du đãng bất học, tử tuy bất ngôn, cảnh cảnh bất nhạc, ngã tri tử tâm, ưu ngã mẫn một”, đại ý là nói bản thân mình lúc còn trẻ không lo học, phu nhân cũng không chỉ trích ông nhưng ông biết trong lòng vợ rầu rĩ không vui. Ông hiểu rằng vợ lo lắng mình sẽ không đi lên được con đường chính đạo.

Tô Tuân vốn ban đầu không thích học mà lại ham chơi, thích rong ruổi đây đó, nhưng nhờ có người vợ hiền thục lại biết lễ nên cuối cùng ông đã hoàn toàn tỉnh ngộ. Đến năm đầu của niên hiệu Minh Đạo triều Bắc Tống, Tô Tuân mới bắt đầu cố gắng học tập. Mọi người học tập ngay từ lúc nhỏ, Tô Tuân lại bắt đầu học tập ở vào độ tuổi khá muộn. Vì thế ông đã nói với vợ: “Ta cho rằng bản thân có thể cố gắng học tập, nhưng cuộc sống của cả nhà là dựa vào ta. Nếu ta đến trường học rồi thì cuộc sống gia đình phải làm sao bây giờ?” Phu nhân Trình Thị đáp: “Nếu chàng thực sự có chí hướng, những buồn khổ trong cuộc sống thiếp có thể gánh vác được.”

Trình Thị lấy hết của hồi môn và tiền tích lũy của mình trước khi cưới, đồng thời đem cả phục sức có giá trị của mình đi bán. Bà dùng khoản tiền này cho chồng học tập, đồng thời mở một cửa hàng kinh doanh vải vóc tơ lụa. Hoàn cảnh gia đình cũng dần dần có nhiều thay đổi. Mặc dù cuộc sống còn có nhiều khó khăn nhưng Trình Thị không bỏ cuộc.

Lúc mới bắt đầu học tập, Tô Tuân cho rằng không có gì khó cả nên liền đi thi hương. Sau khi biết được mình không có tên trong bảng niêm yết, ông mới bắt đầu nhận ra mình chưa học được gì nhiều. Thông qua thất bại lần này, Tô Tuân ý thức được việc cần phải học nhiều hơn. Vì thế, ông bắt đầu học các cuốn “Luận Ngữ”, “Mạnh Tử” và các sáng tác của nhà thơ Hàn Dũ. Trải qua sáu bảy năm, mỗi ngày ông đều ngồi ở trong phòng chăm chỉ học tập. Lúc này Tô Tuân đã 27 tuổi.

Những năm tháng đầu đời của Tô Thức và em trai Tô Triệt là đúng quãng thời gian cha ông chuyên chú học tập và vào kinh dự thi. Vì thế, trọng trách giáo dục Tô Thức và Tô Triệt lúc nhỏ liền đổ lên vai Trình Thị.

Trình Thị cổ vũ Tô Thức và Tô Triệt phải quyết tâm, lập chí lớn. Khi hai anh em Tô Thức, Tô Triệt còn bé, Trình Thị đã cho con học thơ. Bởi vì bản thân thích đọc sách, bà thường kể những điển cố về sự thành bại của cổ nhân cho các con nghe để bồi dưỡng phẩm đức, tình cảm và khí tiết. Thông qua quá trình này, Tô Thức và Tô Triệt hiểu được như thế nào là thiện, như thế nào là ác, làm người nên phải như thế nào, vì sao có được thành công, vì sao bị thất bại.

Có một chuyện về việc Tô Thức lập chí lớn như vậy. Một lần, Trình Thị giảng cho hai con nghe về sử Đông Hán, kể chuyện Phạm Bàng. Phạm Bàng là một vị quan đôn hậu, ngay chính, cần kiệm, lại có học vấn, thương xót tình cảnh khó khăn của dân chúng. Ông sống vào thời cuối Đông Hán, khi hoạn quan nắm quyền, tham ô hối lộ, kết bè đảng, xem thường nhân mạng. Phạm Bàng vì chính trực mà bị vu cáo hãm hại, bị giết chết.

Trước khi bị tử hình, Phạm Bàng đã nói lời cáo biệt với mẹ ông rằng: “Mẫu thân, đệ đệ là người con có hiếu có thể gánh vác trách nhiệm phụng dưỡng mẫu thân. Con hôm nay phải rời đi, vạn mong mẹ đừng quá bi thương!”

Mẹ của Phạm Bằng đã an ủi con trai: “Con trai có được thanh danh tốt như Lý Ưng, Đỗ Mật rồi, mẹ còn có gì phải bi thương đâu!” (Lý Ưng và Đỗ Mật đều là danh thần thời Đông Hán, đều là người cương trực công chính, không sợ cường bạo).

Trình Thị kể đến đó, Tô Thức liền hỏi mẹ: “Mẫu thân, sau này lớn lên, con muốn làm người giống như Phạm Bàng. Mẹ có cho phép con không?”

Nghe những lời này, Trình Thị liền nói: “Nếu con có thể làm người giống như Phạm Bàng thì mẹ sao lại không làm được như mẹ của Phạm Bàng chứ!”

Bằng cách giáo dục này, Trình Thị thực sự đã giúp con lựa chọn chí hướng làm người, đồng thời cung cấp nhân sinh quan để các con cả đời thực hành theo. Nhờ vậy, sau này đại văn hào Tô Thức dù đi khắp bốn phương, gặp rất nhiều gian nan thử thách nhưng đều thản nhiên đối mặt, hiện thực hóa chí hướng cao xa.

Trình phu nhân có gan chấp nhận cuộc sống nghèo khổ, dùng bao dung giúp chồng trở thành văn học gia, dùng trí tuệ giáo dục hai người con thành người xuất chúng. Tô Tuân, Tô Thức, Tô Triệt được người đời gọi chung là “Tam Tô”, thanh danh được truyền lưu đến 900 năm vẫn chưa hề biến mất. Điều này không thể không kể đến công lao của Trình Thị, một người phụ nữ vĩ đại.

Theo Epoch Times tiếng Trung
An Hòa biên tập

Xem thêm:

• Người mẹ giáo dục nên con người Mạnh Tử
• Người mẹ giáo dục ra hai học giả kiệt xuất Trình Hạo và Trình Di
• Phương pháp dạy con thành người tài đức của mẹ Khổng Tử

Mời xem video: