Uống nước măng ngâm, một phụ nữ nhiễm chất cực độc xyanua

Sau khi uống khoảng một cốc nước măng trong lọ măng nhà làm, khoảng 5 phút sau, người phụ nữ đau đầu, nôn nhiều, co giật toàn thân, hôn mê. Tất cả mẫu nước măng và các mẫu từ cơ thể bệnh nhân qua xét nghiệm đều có chứa xyanua.

• Truy tố người bán chất độc xyanua cho nữ sinh viên sát hại cha ruột
• Công an Thái Bình thông tin vụ tử vong do bị đầu độc bằng trà sữa

Ngày 16/6, Bệnh viện Bạch Mai cho biết vào 20h ngày 31/5, Trung tâm chống độc – Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận một bệnh nhân nữ 44 tuổi từ Thái Nguyên chuyển đến trong tình trạng hôn mê, nhiễm toan chuyển hóa, đang thở máy, tiêu cơ vân, tổn thương cơ tim.

Theo thông tin từ gia đình bệnh nhân và các bác sỹ tuyến trước, vào 16h cùng ngày, bệnh nhân cùng chồng uống nước măng chua từ lọ măng chua do gia đình tự ngâm. Lọ măng chứa khoảng 1 kg măng tre, ngâm tươi, để đã được 1 năm và gia đình đang ăn dần.

Bệnh nhân uống khoảng 200ml, còn chồng uống khoảng 30ml (không có biểu hiện gì). Sau khi uống khoảng 5 phút, bệnh nhân kêu đau đầu, nôn nhiều, co giật toàn thân, hôn mê, xét nghiệm máu có tình trạng nhiễm toan chuyển hóa nặng, lactat máu tăng cao. Bệnh nhân được cấp cứu ở tuyến trước, đặt ống nội khí quản, thuốc an thần, thở máy, truyền dịch và hội chẩn với Trung tâm chống độc từ xa, sau đó được chuyển tới Trung tâm chống độc do nghi ngộ độc xyanua tiên lượng nặng hoặc có thể diễn biến phức tạp.

Các mẫu của bệnh nhân mang tới đã được xét nghiệm tìm các chất độc, kết quả xét nghiệm cho thấy tất cả các mẫu đều có chứa xyanua, bao gồm cả mẫu nước măng và các mẫu từ cơ thể bệnh nhân, đặc biệt hàm lượng xyanua trong dịch dạ dày lên tới 0,5mg/L; máu 1 mg/L; nước tiểu 2 mg/L.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên – Giám đốc Trung tâm chống độc cho biết xyanua là chất cực độc, liều thấp nhất có thể gây tử vong trên người là 0,56 mg/kg cân nặng, với trọng lượng của bệnh nhân, uống 30mg xyanua đã có thể gây tử vong. Người chồng có thể do uống ít nên không bị ngộ độc.

Tại Trung tâm chống độc, bệnh nhân tiếp tục được điều trị hồi sức tích cực. May mắn, tình trạng của bệnh nhân cải thiện dần, tỉnh táo, các xét nghiệm trở về bình thường và đã được rút nội khí quản. Sau 4 ngày, bệnh nhân được xuất viện.

Giải thích về việc uống nhiều nước măng tre bị ngộ độc xyanua, bác sĩ Nguyên cho biết trong một số loài thực vật (điển hình nhất là sắn và măng như măng tre, vầu, trúc,…) có chứa các tiền chất của xyanua (được gọi là các chất glycoside sinh xyanua). Khi được ăn vào cơ thể, các chất này sẽ chuyển thành xyanua.

Trong măng có chứa chất glycoside sinh xyanua là taxiphyllin. Đồng thời, trong măng còn có một enzym là B-glycosidase có thể chuyển hóa taxiphyllin thành xyanua (HCN). Tuy nhiên, khi cây măng nguyên vẹn, enzym B-glycosidase ở trạng thái không tiếp xúc được với chất taxiphyllin nên không tạo ra xyanua. Khi cây măng bị làm đứt gãy, giập nát hoặc nhai (động vật hoặc con người ăn), hoặc măng được thái và ngâm thì enzym B-glycosidase tiếp xúc với chất taxiphyllin và chuyển chất này thành xyanua. Ruột con người cũng có sẵn enzym B-glycosidase nên khi măng xuống tới ruột, enzym này sẽ chuyển hóa taxiphyllin thành xyanua và hấp thu vào cơ thể.

Theo bác sĩ Nguyên, cách thức cây măng chứa cả tiền chất của xyanua và enzym chuyển hóa B-glycosidase giống như “quả bom sinh học” đóng vai trò tự vệ trước sự tấn công phá hoại của động vật. Nếu các động vận gây tổn hại măng (là cây non) và ăn vào thì có thể bị ngộ độc.

Trên thực tế, lượng độc tố trong măng nhanh chóng giảm nhiều qua quá trình chế biến như luộc, ngâm, ủ. Trong tự nhiên, một số động vật dường như cũng có cách thích nghi và tự bảo vệ để có thể ăn được măng mà không bị ngộ độc, như gấu trúc có thể ăn rất nhiều trúc như một nguồn thức ăn chính hàng ngày.

Khi ngâm măng, một lượng xyanua nhất định cũng được tạo ra, cộng với cả xyanua và chất taxiphyllin khuếch tán ra nước khiến lượng độc tố trong măng có thể giảm đi nhưng các độc tố có trong nước có thể tăng lên. Do đó, nếu uống quá nhiều nước măng ngâm có thể bị ngộ độc.

Bác sĩ Nguyên cho hay ngộ độc xyanua do ăn măng ở người rất hiếm gặp và chỉ khi ăn quá nhiều tới mức ăn no măng hoặc ăn nhiều như “ăn thay cơm”, đặc biệt là măng tươi (do lượng độc tố còn nhiều). Trong điều kiện ăn uống bình thường, người ăn có thể yên tâm múc vài thìa nhỏ nước măng làm gia vị mà không sao.

Để phòng tránh ngộ độc xyanua do ăn măng và sắn, Trung tâm chống độc khuyến cáo mọi người cần chế biến măng và sắn cẩn thận trước khi ăn.

Với măng tươi ăn ngay nên luộc sôi kỹ, nếu có thể thì để sôi trong 1-2 tiếng. Với măng tươi ngâm, trước khi ngâm trong lọ cần thái thành các miếng nhỏ và mỏng, ngâm trong nước trong 24 giờ để loại bớt độc tố. Trong quá trình luộc hoặc ngâm măng ở ngoài cần thay nước mới nhiều lần để loại bỏ hiệu quả các độc tố (vì nước cũ đã có độc tố từ măng khuếch tán ra).

Mọi người cũng nên tránh ăn quá nhiều măng tới mức cực đoan (ví dụ ăn măng là chính hoặc ăn tới khi no, hoặc “ăn thay cơm”). Nước ngâm măng có thể làm gia vị nhưng nên uống quá nhiều (một người không nên uống một lần tới hàng trăm ml như trên).

Sơn Nguyên

Xem thêm

Không nấu chín các loại rau củ này sẽ có độc gây hại cho cơ thể

Các loại thực phẩm chúng ta ăn hàng ngày này đều có lợi cho sức khỏe, nhưng sẽ biến thành có hại nếu không được nấu chín kỹ.