Tỏi: Loại gia vị dễ trồng mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe
- Khánh Nam
- •
Khi mùa cúm đang đến gần, chỉ một nguyên liệu quen thuộc cũng có thể giúp cải thiện hương vị món ăn và sức khỏe của bạn. Từ lâu, tỏi đã được biết đến như một phương thuốc tự nhiên có khả năng phòng ngừa ung thư, ổn định đường huyết và mang lại nhiều tác dụng y học quý giá. Không chỉ là gia vị làm đậm đà món ăn, tỏi còn là lá chắn tự nhiên giúp tăng sức đề kháng cho cơ thể.
Đây chính là thời điểm lý tưởng để trồng tỏi – hãy gieo tép tỏi vào cuối mùa Thu, thêm tỏi vào món ăn yêu thích và luôn dự trữ sẵn trong bếp như một người bạn đồng hành tự nhiên trong những tháng lạnh giá.
Bài viết này sẽ mang đến cho bạn cái nhìn tổng quan về các giống tỏi phổ biến, loại nào thích hợp nhất với điều kiện khí hậu của từng vùng, cùng hướng dẫn chi tiết cách trồng, thu hoạch, phơi sấy và bảo quản tỏi đúng kỹ thuật.
Cách trồng tỏi
Cô Melissa Norris, người dẫn chương trình podcast “Pioneering Today”, đã gắn bó với nghề làm vườn từ thuở nhỏ bên cha mẹ và tiếp tục duy trì niềm đam mê này suốt thời trưởng thành. Cô bảo quản thực phẩm bằng cách đóng hộp, lên men, sấy khô và đông lạnh với số lượng đáng kể – hơn 400 lọ mỗi năm.
Cô khuyến khích mọi người nên thử trồng tỏi vì đây là loại cây rất dễ trồng và mang lại nhiều niềm vui. Tuy nhiên, cô lưu ý có một vài điều cần cẩn trọng – trong đó quan trọng nhất là tránh để tỏi bị “chân ướt”, tức tình trạng tép tỏi nằm trong đất ứ nước mà không được thoát ẩm đúng cách.
Cô Norris cho biết: “Nếu đất của bạn chủ yếu là đất sét, bạn nên làm luống cao hoặc phủ thêm lớp mùn để ngăn củ bị úng thối. Một lớp rơm phủ dầy khoảng 10-15 cm cũng giúp bảo vệ tỏi khỏi những đợt rét đậm”. Loại đất tơi, xốp, thoát nước tốt và giàu dinh dưỡng là môi trường lý tưởng để trồng tỏi.
Theo kinh nghiệm chung, nên trồng tỏi vài tuần sau đợt lạnh đầu tiên. Nếu nhiệt độ vẫn còn cao, tép tỏi có thể nảy mầm quá sớm, ngược lại, nếu trồng quá muộn cũng không tốt vì bộ rễ cần thời gian phát triển trước khi nhiệt độ xuống quá thấp. Tuy nhiên, tỏi cũng cần một giai đoạn lạnh tự nhiên, gọi là xuân hóa để hình thành củ đúng cách.
Khoảng cách trồng cũng rất quan trọng. Mỗi tép tỏi cần khoảng 15 cm x 15 cm và nhiều người làm vườn thường tăng khoảng cách giữa các hàng lên 15 cm x 30 cm để củ phát triển thoải mái hơn.
Khi trồng nên đặt tép tỏi hướng đầu nhọn lên trên, sâu khoảng 7 cm – 10 cm (với tỏi voi thì khoảng 15 cm). Sau đó phủ thêm lớp rơm dày 7cm – 10 cm, vừa giúp giữ ẩm, vừa ngăn cỏ mọc vào mùa Xuân. Cuối cùng, chỉ cần để tỏi tự phát triển cho đến mùa thu hoạch năm sau. Đây là một loại cây gần như “tự chăm sóc” rất phù hợp cho những người mới bắt đầu làm vườn.
Các giống tỏi: tỏi cổ mềm và tỏi cổ cứng
Tỏi được chia thành hai nhóm chính: tỏi cổ mềm và tỏi cổ cứng. Sự khác biệt chủ yếu giữa hai loại này nằm ở điều kiện sinh trưởng, cấu trúc thân củ, thời gian bảo quản và hương vị.
Ông Aaron Steil, chuyên gia khuyến nông và tài nguyên thiên nhiên tại Đại học bang Iowa, đã có nhiều công trình viết về kỹ thuật trồng tỏi tại nhà.
Ông Steil chia sẻ với The Epoch Times:
“Sự khác biệt dễ nhận thấy nhất giữa tỏi cổ cứng và tỏi cổ mềm là tỏi cổ cứng có cuống cứng chạy xuyên giữa củ, trong khi tỏi cổ mềm thì không. Tỏi cổ cứng thường có ít tép hơn nhưng to hơn nên rất thích hợp để nướng nguyên tép. Nhiều đầu bếp cho rằng loại này dễ bóc vỏ hơn, hương vị đậm đà hơn so với tỏi cổ mềm”.
Những người làm vườn cũng cần lưu ý đến yếu tố khí hậu khi chọn giống trồng. Tỏi cổ cứng chịu lạnh tốt, còn tỏi cổ mềm thường khó vượt qua mùa Đông khắc nghiệt.
Một ưu điểm khác của tỏi cổ cứng là sinh ra ngồng tỏi – phần cuống hoa xoắn cong có thể thu hoạch và dùng làm thực phẩm. Ngồng tỏi là nguyên liệu tuyệt vời để làm pesto hoặc dưa muối, đồng thời cũng rất ngon khi xào hoặc phi thơm trong các món ăn.
Theo ông Steil, tỏi cổ mềm cũng có những ưu điểm riêng, đặc biệt là khả năng bảo quản lâu hơn. Đó là lý do tại sao loại tỏi này thường được bán phổ biến trong các cửa tiệm tạp hóa.
“Xét ở góc độ trồng trọt, các giống tỏi cổ cứng thường được gieo vào mùa Thu và qua Đông để phát triển”. Ông Steil cho biết thêm, tỏi cổ mềm có thể được trồng vào mùa Xuân hoặc mùa Thu, thường khó phát triển trong khí hậu lạnh và không đạt độ trưởng thành hoàn chỉnh nếu trồng vào mùa Xuân. Trong khi đó, tỏi cổ cứng lại phát triển tốt hơn ở vùng khí hậu lạnh, vì chúng cần một khoảng thời gian lạnh giá của mùa Đông để hình thành củ hoàn chỉnh – điều kiện mà khí hậu ấm áp không thể đáp ứng được.
Tuy nhiên, theo ông Steil, nếu muốn trồng giống tỏi không phù hợp với vùng miền của mình, những người làm vườn vẫn có thể đạt được kết quả tốt nếu chọn đúng giống. Một số giống tỏi cổ mềm có khả năng chịu lạnh cao, trong khi một số giống tỏi cổ cứng lại chịu nhiệt tố và cho năng suất ổn định ngay cả ở vùng nóng.
Khi trồng tỏi, tốt nhất là nên mua tỏi giống thay vì sử dụng tép tỏi mua ở cửa tiệm. Một số loại tỏi thương mại không phù hợp với điều kiện khí hậu địa phương hoặc đã được xử lý để ngăn nảy mầm sẽ không thể mọc được khi đem trồng.
Tỏi voi
Tỏi voi thực chất không phải là tỏi thật mà thuộc họ tỏi tây. Còn được gọi là “tỏi đầu to”, đây là giống được nhiều người làm vườn ưa chuộng nhờ các củ có kích thước lớn gấp ba đến bốn lần so với tỏi truyền thống. Giống như loại tỏi cổ cứng, tỏi voi cũng cần một giai đoạn lạnh để phát triển đúng cách.
Hương vị của tỏi voi nhẹ và thanh hơn nhiều, nên rất được ưa dùng trong các món salad, nước sốt và các món ăn sống khác. Ngoài ra, tỏi Tây nướng nguyên củ trong lò cũng mang lại hương thơm dịu và vị ngọt tự nhiên, khiến nó trở thành nguyên liệu đặc biệt hấp dẫn trong ẩm thực.
Thu hoạch, phơi và bảo quản tỏi
Cô Norris chia sẻ một vài dấu hiệu đơn giản giúp nhận biết khi nào tỏi đã sẵn sàng để nhổ.
“Với tỏi cổ cứng, thời điểm thu hoạch lý tưởng là khi 2 – 3 lá phía dưới đã chuyển sang màu nâu, nhưng các lá phía trên vẫn xanh. Còn với tỏi cổ mềm, nên thu hoạch khi khoảng 90% thân đã đổ rạp xuống”, cô cho biết.
Sau khi thu hoạch, củ tỏi cần được phơi khô để kéo dài thời gian bảo quản và giữ hương vị tốt nhất.
Với các giống tỏi cổ cứng, có thể đặt củ lên giá phơi thoáng khí hoặc treo trong nơi khô ráo, thông gió tốt trong khoảng 3-4 tuần. Nếu sử dụng quạt gió, thời gian phơi có thể rút ngắn còn khoảng 2 tuần.
Đối với tỏi cổ mềm, quy trình có phần khác. “Tôi thường tết tỏi lại thành từng bím rồi treo ngay trong bếp để vừa tiện sử dụng vừa là một nét trang trí mộc mạc mà đẹp mắt”, cô Norris chia sẻ.
Dù bạn mua tỏi ở cửa tiệm hay tự trồng trong vườn thì những lợi ích về ẩm thực và sức khỏe của tỏi là điều không thể phủ nhận. Hãy thử trồng một ít – chắc chắn bạn sẽ không hối tiếc đâu.
Xem thêm
Từ khóa tỏi
